Kazanie O. Dyrektora Tadeusza Rydzyka wygłoszone w kościele Św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Chicago dnia 16 grudnia 2007 r.

Kazanie O. Dyrektora Tadeusza Rydzyka wygłoszone w kościele Św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Chicago dnia 16 grudnia 2007 r.

Miasto Dawidowe zwane Betlejem

Miasto Dawidowe zwane Betlejem
Nasz Dziennik, 2007-12-25
Betlejem, gdzie narodził się Jezus Chrystus, stale żyje w każdym pokoleniu chrześcijan, w wyobrażeniach i modlitwie wiernych oraz w wielowiekowej pobożności i kulturze.

Każdy z nas ma własny obraz Betlejem, najczęściej wyniesiony z dzieciństwa i z nim związany. Mój ma początek w kościele parafialnym w Troszynie, nieopodal Ostrołęki. W każde Boże Narodzenie na tle makiety z rozgwieżdżoną nocą stała szopka, a w niej barwne postacie Świętej Rodziny, pasterzy i Mędrców, którzy przybyli oddać pokłon Bożej Dziecinie. Patrząc na nią, wiedziałem, że w Ziemi Świętej istnieje Betlejem prawdziwe, do którego można się udać, by je zobaczyć i przeżyć miejsce, w którym Zbawiciel przyszedł na świat.

Nazwa i położenie
Nazwa Betlejem ma rodowód semicki i znaczy "Dom chleba". Osada usytuowana 8 km na południe od Jerozolimy jest położona na wzgórzach, które osiągają wysokość 700-750 m n.p.m. W starożytności były to znacznie bardziej żyzne tereny niż obecnie, ale zaczęło się to zmieniać kilkanaście wieków temu, gdy Palestynę zamieszkały plemiona arabskie. Wprowadzono masową hodowlę owiec i kóz, zamieniając z czasem pola na pastwiska, przerzedziły się też krzewy i mniejsze drzewa, na skutek czego obniżył się poziom wód gruntowych, zaś urodzajna gleba uległa wyjałowieniu. Dobre pojęcie o gospodarce starożytnego Betlejem daje starotestamentowa Księga Rut. Z opowiadania o jej tytułowej bohaterce, prababci króla Dawida, żyjącej w XI w. przed Chr., wynika, że tereny wokół Betlejem były wykorzystywane pod uprawy, które potrzebują bardzo dobrej gleby. W czasach biblijnych uprawiano na nich pszenicę i jęczmień. Teraz jest to niemożliwe, przede wszystkim dlatego, iż rozmiary obecnego miasta i gęstość zaludnienia są o wiele większe niż dawniej. Jednak o zakresie rolnictwa w starożytności nadal świadczą żyzne stoki uprawne w pobliżu Bejt Dżala, sąsiadującego z Betlejem od zachodu. Wielkim urodzajom zboża sprzyjał też w starożytności fakt, że klimat Palestyny był wtedy chłodniejszy niż dzisiaj.
Widok współczesnego Betlejem z trudem daje wyobrażenie o dawnej żyzności tej okolicy. Pozostała jedynie nazwa, aczkolwiek w języku arabskim brzmi ona "Bajt lahm" i znaczy "Dom mięsa". W zmianie nazwy znalazła zapewne wyraz swoista przekora, a także odmienny charakter osady, której arabscy mieszkańcy od wieków trudnili się hodowlą owiec. W ostatnich dziesięcioleciach ich sytuacja uległa znacznemu pogorszeniu. Owce i kozy można zobaczyć już tylko sporadycznie, do rzadkości należy więc także widok pasterzy. O losie miejscowej ludności przesądził wzniesiony przez Izraelczyków ośmiometrowej wysokości mur, który nie tylko odgrodził to miasto od Jerozolimy, lecz także zmienił strukturę zatrudnienia. Podzielił pola, sady i ogrody, a nawet domostwa. Dzisiejsze Betlejem widziane od północy przypomina getto, szczelnie odizolowane od żydowskich sąsiadów.
W starożytności Betlejem było osadą podporządkowaną Jerozolimie i korzystającą z jej bliskości. Początkowo nie było to miasto w pełnym tego słowa znaczeniu, bo miasta różniły się od pozostałych miejscowości na Bliskim Wschodzie tym, że posiadały mury obronne. Betlejem ich nie miało, zatem na wypadek niebezpieczeństwa jego mieszkańcy chronili się do obwarowanej Jerozolimy. W Piśmie Świętym Jerozolima i sąsiednie osady są nazywane i rubanoteha, czyli "miasto i jego [dosłownie: jej] córki". Rzeczownik ir, "miasto", jest w języku hebrajskim rodzaju żeńskiego, co pozwala odnieść do niego obraz matki, zapewniającej okolicznym osadom schronienie i opiekę. Współczesne Betlejem liczy kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców, ale ich liczba systematycznie maleje. Wielu decyduje się na los emigrantów, są wśród nich także liczni chrześcijanie. Po raz pierwszy w historii Betlejem ma bardzo utrudniony kontakt z Jerozolimą. Ruch osobowy i towarowy odbywa się przez silnie strzeżoną bramę w murze, kontrolowaną przez wojsko izraelskie. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców Betlejem są więc dochody z ruchu pielgrzymkowego i turystycznego, a te zależą głównie od sytuacji politycznej.
Betlejem ma bardzo dogodne położenie przy drodze biegnącej z Jerozolimy na południe, w stronę Hebronu. Jest to jeden z najstarszych szlaków komunikacyjnych na obszarze Palestyny, który w Hebronie rozwidlał się na południowy wschód, w kierunku Zatoki Akaba, oraz na południowy zachód, w kierunku Egiptu. Z kolei na północy prowadził przez wzgórza środkowej części kraju w kierunku Galilei, a dalej do Syrii, Mezopotamii i Anatolii. Łączył miejscowości wymieniane w biblijnych opowiadaniach o patriarchach - Abrahamie, Izaaku i Jakubie. Księga Rodzaju podaje, że w pobliżu Betlejem Jakub pogrzebał swoją żonę Rachelę zmarłą podczas narodzin Beniamina (Rdz 35,19). Upamiętnia to symboliczny grób Racheli, do którego stale przybywają liczne pielgrzymki żydowskie.

Historia
Udokumentowana w źródłach pozabiblijnych historia Betlejem liczy prawie trzy i pół tysiąca lat. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z zachowanych świadectw egipskich datowanych na XIV w. przed Chrystusem. Jest to list znaleziony w archiwum w Amarna nad Nilem, w środkowym Egipcie, który wchodzi w skład korespondencji kierowanej do faraona przez lokalnych władców Kanaanu (jak wtedy nazywano Palestynę) i Syrii. Około 1350 r. przed Chr. podporządkowany faraonowi władca Jerozolimy skarży się, że sąsiednie Bit-Lachmi przeszło na stronę wrogiego ludu Hapiru, utożsamianego przez część uczonych z praprzodkami Hebrajczyków.
Betlejem jest dwukrotnie wzmiankowane w starotestamentowej Księdze Sędziów. Stamtąd pochodził lewita, który służył jako kapłan w sanktuarium w Efraimie (Sdz 17, 7-13), oraz kobieta, której zabójstwo stało się powodem masakry mieszkańców Gibea (Sdz 19-20). Lecz największe znaczenie dla późniejszych dziejów miało to, że z Betlejem pochodził młody pasterz Dawid, namaszczony ok. 1000 r. przed Chr. przez proroka Samuela na następcę Saula, pierwszego króla zjednoczonej monarchii Izraela. Okoliczności i przebieg tego wydarzenia zostały malowniczo przedstawione w 16. rozdziale Pierwszej Księgi Samuela. Z Biblii wynika, że w najstarszym okresie Betlejem było też nazywane Efrata. Część uczonych domyśla się, że taka była jego pierwotna nazwa, natomiast inni zwracają uwagę, że Jesse, ojciec Dawida, jest nazywany Efratejczykiem z Betlejem (1 Sm 17, 12), zatem Efrata stanowiło być może przydomek jakiegoś zasiedziałego betlejemskiego rodu, który odnoszono również do terytorium w pobliżu miasta. Pod koniec rządów Saula i w początkach panowania Dawida Betlejem pozostawało przez pewien czas pod rządami Filistynów, którzy przybyli do Kanaanu z wysp Morza Egejskiego. Gdy król Dawid pokonał Filistynów, uczynił Jerozolimę stolicą swojego królestwa, a wtedy rola Betlejem znacznie wzrosła. Stało się tak zarówno z powodu bliskiego sąsiedztwa Miasta Świętego, jak i z racji na żywą wśród Izraelitów pamięć o Betlejem jako mieście Dawidowym.
W 930 r. przed Chr., po śmierci króla Salomona, syna i następcy Dawida, zjednoczona monarchia rozpadła się na dwie części nazwane Judą albo królestwem południowym oraz Izraelem albo królestwem północnym, Betlejem znalazło się w Judzie jako jedno z piętnastu miast tego regionu. Utrwaliła się wtedy nazwa "Betlejem judzkie", ponieważ w Galilei, kilkanaście kilometrów na północ od Nazaretu, na terytorium należącym do plemienia Zabulona, istniało drugie Betlejem, wprawdzie znacznie mniejsze, ale też wzmiankowane na kartach Starego Testamentu. Roboam, następca Salomona, umocnił Betlejem judzkie i przez kilka następnych stuleci miasto umiejętnie korzystało z sąsiedztwa Jerozolimy.
Z początkiem VI w. przed Chr. nadeszły dla Jerozolimy i królestwa Judy ciężkie czasy. Oblężona i podbita w 586 r. przez Babilończyków przeżyła okres deportacji, na skutek których część mieszkańców została uprowadzona na wygnanie do Mezopotamii. Ci, którym udało się uniknąć losu wygnańców, kilka lat później podjęli nieudaną próbę zrzucenia obcej hegemonii, zabijając narzuconego przez Babilończyków namiestnika Godoliasza. W obawie przed odwetem kolejna grupa mieszkańców Jerozolimy opuściła miasto, uciekając do Egiptu. W okolicach Betlejem formowały się karawany udające się na południe. Czas wygnania babilońskiego był dla Betlejem, jak dla całej Judy, bardzo trudny.
Miasto przeżyło nowy okres odrodzenia, gdy po zakończeniu wygnania pod koniec VI w. przed Chr. wrócili do niego potomkowie tych, którzy kilkadziesiąt lat wcześniej zostali uprowadzeni przez Babilończyków. Ostatnie stulecia ery przedchrześcijańskiej to okres względnego spokoju. Za panowania króla Heroda, który w Jerozolimie i wielu innych miejscach Palestyny podjął rozległe prace budowlane, Betlejem rozwinęło się i okrzepło. Odgrywało rolę ważnego zaplecza pobliskiej Jerozolimy i zatrzymywali się tam zwłaszcza ci, którzy od południa zdążali do Miasta Świętego, znajdując w Betlejem schronienie i odpoczynek.

Nadzieje mesjańskie
W czasach Starego Testamentu sława Betlejem wynikała stąd, że było to miejsce pochodzenia króla Dawida. Na gruncie pamięci o jego wspaniałych dokonaniach i świetności jego królowania rozwijały się nadzieje mesjańskie o zabarwieniu królewskim, Izraelici spodziewali się, że Boży Pomazaniec, po hebrajsku Mesjasz, nie tylko przywróci, lecz także wzmocni i utrwali dawną świetność, zaprowadzając rządy przewyższające wspaniałością i blaskiem te, które sprawował Dawid. Historyczny król Dawid stawał się zapowiedzią i typem Dawida przyszłości, nowego Dawida, który będzie panował w imieniu Boga i wyposażony w Jego moc.
Z końca VIII w. przed Chr. pochodzą słowa proroka Micheasza, wypowiedziane i zapisane jako proroctwo dotyczące pochodzenia Mesjasza:

A ty, Betlejem Efrata
najmniejsze jesteś
wśród plemion judzkich.
Z ciebie wyjdzie dla mnie Ten,
który będzie władał w Izraelu,
a pochodzenie Jego od początku
do dni wieczności. (Mi 5, 1)

Połączenie nazwy Betlejem i Efrata kieruje uwagę na pochodzenie i rolę mesjańską króla Dawida. Świadczy, że obie nazwy utożsamiano ze sobą i być może używano ich zamiennie. W czasach proroka Micheasza Betlejem było niewielkie, ale jego znaczenie rosło ze względu na skojarzenia z historycznym Dawidem oraz oczekiwania na "nowego Dawida". Prorok uwypukla dysproporcję między niewielkimi rozmiarami miasta a rolą, jaką miało do odegrania w Bożym planie zbawienia. Panowanie "nowego Dawida" będzie nawiązywało do minionej świetności, przekroczy ją jednak ze względu na zupełnie wyjątkowy charakter jego posłannictwa, wynikający z radykalnej nowości osoby Mesjasza. Wyjdzie On z Betlejem i będzie skutecznie urzeczywistniał Boży zamysł, a nie ludzkie zamiary. Skuteczność Jego działalności wynika z tego, kim On jest, czyli Jego pochodzenia "od początku do dni wieczności". Mamy tu starotestamentową intuicję dotyczącą odwiecznego pochodzenia Mesjasza, której na tym etapie objawienia Bożego nie można było wyrazić jaśniej. W dalszym ciągu swojego proroctwa Micheasz czyni aluzję do Matki Mesjasza, a także do eschatologicznego charakteru Jego królestwa oraz sprawowanej przez Niego władzy.
Izraelici w epoce przedchrześcijańskiej rozumieli słowa proroka Michesza jako zapowiedź mesjańską. Najstarsze tradycje objaśniania ksiąg świętych znalazły się w ich przekładach na język aramejski i grecki, ale Biblia Grecka, czyli Septuaginta, została później przez rabinów odrzucona, zaś przekłady aramejskie, czyli targumy, rabini poddali daleko idącym retuszom i przeróbkom. Usunięto z nich wszystko, co zawierało bądź sugerowało myśl o Mesjaszu. Jednak Nowy Testament dowodzi wyraźnie, że narodziny Jezusa w Betlejem zostały odebrane jako wyraźne spełnienie mesjańskiego proroctwa Micheasza. Arcykapłani i uczeni ludu wypytywani przez Heroda, gdzie ma się narodzić Mesjasz, odpowiedzieli: "W Betlejem judzkim, bo tak zostało napisane przez Proroka" (Mt 2, 5).

Betlejem w czasach Jezusa
O Betlejem w czasach Jezusa chcielibyśmy wiedzieć dużo więcej, niż wiemy. W sukurs naszej ciekawości przychodzi zazwyczaj archeologia, ale Betlejem to nie dotyczy, bo miasto jest gęsto zabudowane i zaludnione, co uniemożliwia podjęcie prac wykopaliskowych. Nasze rozeznanie poprzestaje zatem na informacjach zawartych w dwóch Ewangeliach kanonicznych, czyli Ewangelii według św. Mateusza i św. Łukasza, na materiale porównawczym z innych miast starożytnej Palestyny oraz wiedzy, jakiej dostarczają zachowane w Betlejem miejsca święte.
Tradycja wczesnochrześcijańska upamiętnia miejsce narodzin Jezusa w grocie stanowiącej samo serce Bazyliki Narodzenia Pańskiego. Pamięć o nim przetrwała mimo zniszczeń, jakich z początkiem II w. po Chr. dokonał cesarz Hadrian w ramach surowych represji na Żydach, którzy zbuntowali się przeciw okupacji Rzymian. Po 325 r., gdy chrześcijaństwo stało się oficjalną religią Imperium Rzymskiego, cesarzowa Helena rozpoczęła budowę okazałej świątyni. Pamięć o miejscu narodzin Zbawiciela została utrwalona i zachowana. Grota, którą miała chronić ta świątynia, znajdowała się na jednym ze wzgórz, z których roztacza się widok na Betlejem i okolicę oraz skąd widać także Herodium, jedną z twierdz wzniesionych przez Heroda na Pustyni Judzkiej. Na północny wschód od tego miejsca chrześcijanie otaczali czcią Pole Pasterzy, utrzymując, że właśnie tam pasterze jako pierwsi otrzymali radosną wieść o narodzinach Jezusa Chrystusa. Oba miejsca leżą w odległości około trzech kilometrów od siebie. Obecnie pozostają w obrębie rozległego miasta, w którym zachowały się nieliczne pozostałości dawnych pół i gajów oliwnych.
Bliskość Jerozolimy sprawiała, iż Betlejem było ostatnim miejscem postoju dla wędrowców zmierzających od południa do Jerozolimy. Maryja i Józef przybyli z Galilei, a więc od strony północnej, o czym przesądził spis ludności, na mocy którego każdy miał się stawić w miejscu swojego pochodzenia. Palestyna w czasach Jezusa miała bardzo dogodne i doskonale rozwinięte szlaki komunikacyjne. Najstarsze sięgały bardzo dawnych czasów, lecz największe zasługi w utrzymywaniu starych i wytyczaniu nowych dróg położyli w V i IV w. przed Chrystusem. Persowie, a trzy stulecia później Rzymianie. Jedni i drudzy zadbali także o dostosowaną do ówczesnych możliwości i potrzeb infrastrukturę komunikacyjną, ustawiając przy drogach kamienie wyznaczające pomiary odległości oraz budując liczne gościńce i zajazdy. Spełniały one taką samą rolę jak współczesne hotele i motele, służąc jako miejsca noclegowe, a także zapewniając ochronę oraz pomoc medyczną dla ludzi i zwierząt.
Z Galilei do Betlejem prowadziły dwie główne drogi: przez wzgórza środkowej Palestyny, czyli tzw. droga patriarchów, oraz wzdłuż doliny Jordanu, a następnie przez Jerycho i dalej na zachód. Obie wiodły przez Jerozolimę. Znamienne, iż Ewangelie nie wspominają, że Rodzice Jezusa zatrzymali się w Mieście Świętym, lecz udali się wprost do Betlejem. Mogło to wynikać nie tylko z okoliczności bliskich narodzin i konieczności dyktowanej przez spis ludności, lecz również z żywej świadomości odnośnie do wyjątkowej roli Betlejem jako miejsca narodzin Mesjasza. Odpowiadając na Boże powołanie, Maryja przyjęła wszystkie skutki wybrania i wynikające stąd powinności.

Dzisiaj w Betlejem
Podróż z Jerozolimy do Betlejem jest dzisiaj dużo trudniejsza niż w czasach Jezusa, o czym przesądza potężny mur, który oddziela obydwa miasta. Przewodnicy i uczestnicy pielgrzymek zauważają, że gdyby Józef i Maryja teraz udawali się do Betlejem, prawdopodobnie nie zostaliby wpuszczeni, bo wojsko izraelskie nie pozwala się tam udawać osobom, które legitymują się izraelskimi paszportami. Mieszkańcy Betlejem muszą mieć specjalne pozwolenia na udanie się do Jerozolimy, a ponieważ ich uzyskanie jest trudne, przejście graniczne jest w gruncie rzeczy wykorzystywane w większości przez zagranicznych pielgrzymów. Miejscowi muszą korzystać z podziemnego bunkra, a przestrzegane w nim środki bezpieczeństwa są posunięte tak daleko, iż przekroczenie granicy stanowi dramatyczne przeżycie.
Miasto utrzymuje się obecnie niemal wyłącznie z pielgrzymów i turystów. Najmniejsze incydenty natychmiast zmniejszają ich liczbę, na skutek czego upadają drobne warsztaty i sklepy. Miejscowa ludność to Arabowie, zarówno muzułmanie, jak i chrześcijanie różnych obrządków. Od wieków żyją ze sobą i obok siebie i przywykli do tego sąsiedztwa. W sezonie turystycznym, od wiosny do jesieni, miasto ożywa, podobnie jak w okresie Świąt Bożego Narodzenia, obchodzonych najpierw przez katolików, a potem przez chrześcijan prawosławnych. Kiedy pielgrzymów jest mało, Betlejem robi się senne i smutne.
Głównym punktem miasta jest Bazylika Narodzenia Pańskiego oraz pobliski plac Gwiazdy. Bazylika jest w posiadaniu prawosławnych, przylega do niej jednak katolicki kościół pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Najważniejszy punkt Bazyliki to Grota, w której umieszczono gwiazdę z napisem w języku łacińskim "Hic ex Virginae Maria Jesus Christus natus est", czyli "Tutaj z Dziewicy Maryi narodził się Jezus Chrystus". Dociekliwi przybysze zadają pytanie, czy rzeczywiście jest to dokładne miejsce narodzin Zbawiciela. Odpowiedź jest jedna: jest to miejsce najbardziej prawdopodobne, bo od czasów wczesnochrześcijańskich zostało ustalone przez pamięć wierzących oraz opartą na niej tradycję. Można wprawdzie, kierując się strategią hermeneutyki podejrzeń, wyrażać i mnożyć wątpliwości i trudności, ale nie osłabiają one autentycznej pobożności wierzących ani duchowego klimatu tego miejsca.
I jeszcze jedno. Grota betlejemska, tak jak została zachowana, nie kapie złotem ani nie opływa w bogactwa. Przeciwnie, porusza skromnością i prostotą wystroju. Paradoks polega na tym, że w Europie i w świecie istnieją świątynie dostojne i piękne, majestatyczne i okazałe, stanowiące bezcenne zabytki kultury i skarbce osiągnięć ludzkiego geniuszu. Bazylika Narodzenia w Betlejem i Grota Narodzenia są dalekie od przepychu. Tak potwierdza się myśl, jaką wyraził Papież Benedykt XVI, który w nawiązaniu do miejsca i okoliczności przyjścia Zbawiciela na świat podkreślił, że mocą Boga jest Jego pokora.


Ks. prof. Waldemar Chrostowski

Przemówienie Ojca Świętego Jana Pawła II podczas nabożeństwa ekumenicznego w czasie pielgrzymki do ojczyzny 10 czerwca 1999 w Drochiczynie

Przemówienie Ojca Świętego Jana Pawła II podczas nabożeństwa ekumenicznego w czasie pielgrzymki do ojczyzny 10 czerwca 1999 w Drochiczynie
(2007-10-31)
Katecheza
słuchajzapisz

Ignacym Jeżem o przyjaźni z Janem Pawłem II rozmawia Jerzy Walczak

Ignacym Jeżem o przyjaźni z Janem Pawłem II rozmawia Jerzy Walczak

16 października 2007 r., w rocznicę wyboru Jana Pawła II, zmarł w Rzymie najstarszy polski biskup - 93-letni bp Ignacy Jeż. Przebywał on w Wiecznym Mieście w związku z obchodami 750. rocznicy śmierci św. Jacka Odrowąża i VII Dniem Papieskim. Bp Jeż podczas II wojny światowej trzy lata spędził w obozie koncentracyjnym w Dachau. Był uczestnikiem Soboru Watykańskiego II i pierwszym biskupem diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. W lipcu br. obchodził 93. urodziny, a w czerwcu br. 70-lecie kapłaństwa. Poniżej publikujemy ostatni wywiad, jaki udzielił dla "Niedzieli" biskup senior Ignacy Jeż, w związku z Dniem Papieskim 2007.

Jerzy Walczak: - Ksiądz Biskup był bliskim przyjacielem sługi Bożego Jana Pawła II. Jak zaczęła się ta szczególna znajomość?
Bp Ignacy Jeż: - Zaczęło się bardzo prozaicznie. Był rok 1955, jak zostałem wicerektorem Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego, które znajdowało się w Krakowie. Właśnie w tym czasie spotkałem się po raz pierwszy z ks. Karolem Wojtyłą. Prowadził u nas wykłady dla kleryków, gdy na Uniwersytecie Jagiellońskim zlikwidowano Wydział Teologiczny.
Rektorem Seminarium był wówczas ks. Jerzy Stroba. Pewnego razu coś mu "weszło" w prawe ramię i nie mógł tą ręką sprawnie poruszać. Lekarz zalecił gimnastykę rehabilitacyjną, mówiąc, że najlepszym lekarstwem na rozruszanie ręki byłoby wiosłowanie na kajaku w czasie wakacji. Rektor Stroba namówił mnie do takiego spędzenia naszych wakacji. Kupił gumowy składak, a ja namiot i kuchenkę. Ks. prof. Wojtyła był naszym doradcą i ekspertem od kajakowych spraw. Był w tej materii niezwykle doświadczony. Miał swoją grupę studentów, z którą w czasie wakacji odbywał spływy kajakowe. Pierwszy nasz spływ - za radą krakusów - odbył się Brdą - od Przechlewa do Bydgoszczy. Płynęliśmy sami, we dwójkę. Takich wakacyjnych rejsów zaliczyliśmy chyba z dziesięć. Po każdych wakacjach następowała wymiana doświadczeń z krakusami, którym oczywiście przewodził ks. prof. Wojtyła. Omawiał z nami odbyte już wyprawy, informował o następnym spływie kajakowym - czy to Krutynią, Drawą, czy też Czarną Hańczą. Przekazywał nam swoje uwagi, pożyczał przewodniki, podpowiadał trasy, które już wcześniej przepłynął ze swoją grupą.

- Jak zrodziła się przyjaźń z Janem Pawłem II?
- Bliższa znajomość między nami nawiązała się w roku 1960, kiedy wstąpiłem w szeregi biskupów - Paweł VI mianował mnie biskupem pomocniczym w Gorzowie. Spotkaliśmy się na Konferencji Episkopatu. Bp Karol Wojtyła w latach 1958-60 prowadził duszpasterstwo młodzieży męskiej. Wiedząc, że byłem wcześniej katechetą i rektorem Niższego Seminarium Duchownego oraz diecezjalnym moderatorem Sodalicji Mariańskiej Młodzieńców na Śląsku, mówi do mnie: "Weź tę młodzież, a ja przejdę do Komisji Rodzin, której przewodzi bp Pluta". I tak się stało. Spotykaliśmy się potem częściej, mieliśmy ze sobą coraz bliższy kontakt. Potrzebowałem jego porad i wskazówek. Pytałem, jak on to prowadził, na kogo mógł liczyć, z kim powinienem utrzymywać kontakt, przed kim się strzec. On mi tych informacji o duszpasterstwie młodzieży męskiej chętnie udzielał. Kontakty koleżeńskie zaczęły się przeradzać w przyjacielskie.

- Były także inne spotkania?
- Możliwości spotkań było coraz więcej. Najpierw wyjazd na Sobór do Rzymu, gdzie mieszkaliśmy razem w Kolegium Polskim. Później uroczystości milenijne, na które wszyscy biskupi - jeśli to tylko było możliwe - udawali się do każdej diecezji, która organizowała takie uroczystości. Tak zacieśniały się więzy naszej przyjaźni. Gdy został później arcybiskupem krakowskim, nasze powiązania były już dość głębokie.
Okazji do spotkań przysparzała także grupa księży byłych więźniów obozów koncentracyjnych, którą Metropolita Krakowski darzył szczególną sympatią. Gdy bp Kazimierz Majdański zorganizował dla tych księży pielgrzymkę do Rzymu, to właśnie abp Wojtyła przewodniczył Mszy św. na Monte Cassino, odprawianej mimo padającego deszczu. On też przedstawiał nas na audiencji w Watykanie Papieżowi Pawłowi VI.
W 1972 r. powstały nowe diecezje. Będąc ordynariuszem koszalińsko-kołobrzeskim, byłem równocześnie w Konferencji Episkopatu Polski przewodniczącym Komisji ds. Środków Społecznego Przekazu. Co roku w styczniu jeździłem do Zakopanego, gdzie w "Księżówce" odbywały się spotkania Komisji Duszpasterskiej. Gospodarzem tych spotkań był, oczywiście, Metropolita Krakowski. Program był tak ułożony, że po obiedzie była przerwa do piątej po południu. On w tym czasie zawsze znikał. Brał narty, pędził na stację kolejki, by wjechać na Kasprowy Wierch i raz, a nawet dwa razy zjechać z niego na nartach. Zawsze o piątej już był z powrotem na obradach. A wieczorami i przy innych okazjach było sporo czasu na przyjacielskie spotkania, by wymienić poglądy, podzielić się swoimi przeżyciami czy pożartować. I tak było aż do pamiętnego poniedziałku 16 października 1978 r., kiedy to kard. Karol Wojtyła został wybrany na papieża.

- Jak Ksiądz Biskup wspomina ten historyczny dzień?
- Właśnie w tym czasie w Rzymie były przewidziane obrady Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE), na które zostałem wydelegowany przez Konferencję Episkopatu Polski. W sobotę 14 października o piątej po południu zjawiłem się w Kolegium Polskim przy Piazza Remuria, gdzie wcześniej zamówiono noclegi. Nie mogłem już spotkać się z kard. Wojtyłą, by go pożegnać. Przed dwoma godzinami odjechał na konklawe. W niedzielę poszedłem dwukrotnie na Plac św. Piotra, aby obserwować unoszący się nad Kaplicą Sykstyńską czarny dym. W poniedziałek w południe trochę spóźniłem się na plac, z którego Włosi już wracali do domów. Wieczorem stałem przy kolumnadzie Berniniego po lewej stronie, blisko via della Conciliazione. W tym miejscu można było dobrze widzieć dym wydobywający się z komina. Nagle ktoś krzyknął, a za chwilę krzyczało już wielu: "Bianca! Bianca!". Rzeczywiście, nad Kaplicą Sykstyńską unosił się wyraźnie biały dym. Już nie było żadnej wątpliwości - Ojciec Święty został wybrany. Natychmiast Plac św. Piotra zaczął się napełniać wiernymi z całego Rzymu i turystami. Docierali ze wszystkich stron po usłyszeniu wiadomości w radiu bądź telewizji. Po dłuższym oczekiwaniu pojawiła się procesja i z ust kard. Feliciego usłyszeliśmy słowa: "Anuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam!...". Włosi reagują spontanicznie, krzyczą, hałasują, słychać niemilknące oklaski. Gdy wreszcie kard. Felici doszedł do głosu i powiedział "Carolum...", dla Włochów było jasne - "Confalonieri", tylko on jedyny z włoskich kardynałów miał na imię Karol. Ale przecież ten kardynał z powodu swojego podeszłego wieku nie uczestniczył w konklawe! Ogólne zdumienie, że wybrano takiego staruszka. Ale kard. Felici powoli mówił dalej: "...Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Wojtyła!...". Usłyszeliśmy bardzo poprawnie wypowiedziane "ł". Pod nami ugięły się nogi. Wprost nie do wiary! Reakcje ludzi były przedziwne. Stojąca obok Włoszka krzyknęła: "To chyba nie jest Murzyn?!". Takiego nazwiska jeszcze w życiu nie słyszała. Wyciągnęła szybko "L'Osservatore Romano", w którym były fotografie i nazwiska wszystkich kardynałów. Za chwilę znów krzyczy: "Polacco! Polacco!". No i wreszcie ukazał się nowy Ojciec Święty i po włosku pozdrowił: "Sia lodato Jesu Christo...". Ta sama Włoszka już bardzo radośnie zawołała: "Parla italiano!". No i rzeczywiście potem Jan Paweł II mówił po włosku. Mówił do Włochów, że przyjechał z dalekiego kraju, że mówi w obcym języku, czyli inaczej w naszym. "Jak się pomylę, to mnie poprawcie...". Ogólny śmiech i oklaski. Bardzo szybko zjednał sobie Włochów swoją bezpośredniością.
Następnego dnia - we wtorek - zaskoczyła Włochów kolejna wiadomość. Ojciec Święty pojechał do kliniki Gemellego odwiedzić bp. Andrzeja Deskura, który nagle zachorował. Dla Włochów było to czymś niezwykłym, nadzwyczajnym. Odnotowali to jako wielkie wydarzenie. Dzień później sam się przekonałem, że będzie to niezwykły pontyfikat. Wracam w środę z przechadzki na obiad w Kolegium, a tu mówią mi, że wieczorem będę na kolacji u Ojca Świętego. Ja mówię: "Wy sobie kawały róbcie z kimś innym, a nie ze mną. Gdzie biskup z Koszalina pójdzie na wieczerzę do Papieża? Pewnie na głowę upadliście". "Ale naprawdę! - przekonywał mnie w czasie obiadu ks. rektor Michalik. - Dzwonił ks. Dziwisz, że Ksiądz Biskup ma wieczorem przyjść do Watykanu na kolację!". Dla mnie było to zupełnie niesłychane. I faktycznie, o określonej porze szofer - ten sam, który wiózł kard. Wojtyłę na konklawe - zawiózł mnie do Watykanu we właściwe miejsce. Ks. Dziwisz zjechał po mnie windą i udaliśmy się do apartamentów Ojca Świętego. Patrzę - jest też bp Szczepan Wesoły. Okazało się, że w Rzymie było wtedy obecnych tylko dwóch polskich biskupów - bp Wesoły i ja - i Ojciec Święty chciał się z nami spotkać. Nadzwyczajne! Po modlitwie siadamy do stołu i … nic. Zupełnie nas zamurowało. Ojciec Święty patrzy na nas i mówi: "A cóż tak nic nie gadacie?". Mówię: "Ojcze Święty, bo wszystko widać. Ta biała sutanna. Ta biała piuska…". Ale wtedy zorientowaliśmy się, że Ojciec Święty nic nie wie, co się działo tam, na dole, na Placu św. Piotra, jaka była reakcja ludzi po ogłoszeniu wyboru nowego papieża, jak to przeżywali, jakie pierwsze opinie były wypowiadane. On tego wszystkiego nie mógł przecież wiedzieć. Zaczęliśmy więc opowiadać jeden przez drugiego. Gdy wspominałem tę Włoszkę, która stała obok, Ojciec Święty razem z nami śmiał się serdecznie. Ta kolacja to był dla nas znak, jak bardzo styl i sposób sprawowania tego pontyfikatu będą inne od dotychczasowych pontyfikatów.

- Bliska przyjaźń Ojca Świętego i Księdza Biskupa trwała dalej…
- Przez osiemnaście lat naszych kontaktów przed pontyfikatem - w latach 1960-78 - najpierw rodziła się coraz bliższa znajomość, później koleżeństwo i przyjaźń. Kard. Wojtyła, także jako papież, zawsze zwracał się do mnie: "Ignaś". Tak pozostało do końca jego pontyfikatu. Ja natomiast mówiłem już do niego "Ojcze Święty" - bo przecież nie wypadało mówić "Karolu". Okazji do spotkań było wiele - apostolskie pielgrzymki do Ojczyzny, organizowane w Rzymie uroczystości czy też nasze wizyty w Watykanie "ad limina Apostolorum". Takie i podobne spotkania miały miejsce aż do ukończenia przeze mnie 75 lat życia - w dniu 31 lipca 1989 r. Stosownie do przepisu Kodeksu prawa kanonicznego złożyłem wtedy rezygnację ze sprawowanego urzędu ordynariusza koszalińsko-kołobrzeskiego. Jan Paweł II powiedział wówczas: "Ignaś, poczekaj, aż do ciebie przyjadę".

- Kiedy to się stało?
- Była sobota 1 czerwca 1991 r., kiedy w Koszalinie rozpoczęła się czwarta pielgrzymka Ojca Świętego do naszej Ojczyzny. Dla nas było to wydarzenie niezwykłe. Przed południem Jan Paweł II poświęcił nowe seminarium duchowne, a po obiedzie przybył na Górę Chełmską i dokonał uroczystego poświęcenia sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej. W pamiętnej homilii Ojciec Święty rozpoczynał swoje wspaniałe nauczanie o Dekalogu. Użył porównania Góry Chełmskiej do Synaju, z którego schodził Mojżesz, niosąc otrzymane od Boga dziesięć przykazań. W niedzielę 2 czerwca na lotnisku w Zegrzu odbyło się niezapomniane spotkanie naszego Papieża z wojskiem. Przed odlotem niespodziewanie ks. Dziwisz mówi do mnie: "Ksiądz Biskup poleci też do Rzeszowa". Ja, nieprzygotowany, tak jak byłem na lotnisku, wszedłem do samolotu i poleciałem razem z Janem Pawłem II. Potem do Rzeszowa przyjechał samochodem mój kapelan i przywiózł mi wszystko, co było potrzebne, abym w dalszym ciągu mógł towarzyszyć Ojcu Świętemu w pielgrzymce. Do samego końca, aż do odlotu w Balicach pod Krakowem. Każda z papieskich homilii o Dekalogu była szczególna. Dla mnie najbardziej przejmująca była w Kielcach, jak nadeszła burza. Jan Paweł II mówił właśnie o życiu rodziny, bardzo emocjonalnie. Nawet się uniósł, mówiąc: "…to jest moja ziemia! To jest moja matka! I dlatego mam prawo o niej mówić tak, jak mówię".
Ta pamiętna wizyta papieska była dla mnie ukoronowaniem mojego blisko dwudziestoletniego okresu pasterzowania w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. 1 lutego 1992 r. Ojciec Święty przyjął moją rezygnację z obowiązków ordynariusza, złożoną 1 sierpnia 1989 r.

- Ksiądz Biskup na emeryturze nadal spotykał się z Janem Pawłem II...
- Urząd ordynariusza objął bp Czesław Domin. Gdy przyszedł czas wyjazdu do Rzymu na wizytę "ad limina Apostolorum", biskup Czesław mówi do mnie: "Jedźmy razem. Ty przygotowywałeś sprawozdania wysłane wcześniej. Gdy w jakiejś kongregacji będą mnie pytać o szczegóły, nie będę wiedział, co powiedzieć. Na pewno razem łatwiej sobie poradzimy". Dzięki temu miałem kolejną okazję złożyć wizytę Janowi Pawłowi II i spotkać się z nim. Także później, ilekroć przyjeżdżałem do Rzymu już jako emeryt, za każdym razem miałem możliwość spotkania się z Papieżem w Watykanie. Przez abp. Dziwisza byłem zapraszany na obiad. Rozmawialiśmy jak dawniej, swobodnie, po koleżeńsku. Tak było do samego końca. Jan Paweł II zawsze witał mnie słowami: "Ignaś, Ignaś, jak się masz? Jak długo się śmiejesz, tak długo jest dobrze. Ignaś, co masz do powiedzenia?". Mówiłem mu wówczas, że teraz, jako emeryt, nie mam już żadnych problemów do rozważania z Ojcem Świętym jako Głową Kościoła. Przywożę tylko anegdoty i nowe kawały. Jan Paweł II, znany z doskonałego poczucia humoru, uśmiechał się i mówił: "No to, Ignaś, opowiadaj, opowiadaj". A ja śmiało opowiadałem różne historyjki i anegdoty, z których zawsze śmiał się bardzo serdecznie.

- Jan Paweł II nazwał Księdza Biskupa "biskupem uśmiechu". Kiedy narodziło się to określenie?
- Miało to miejsce w czasie pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do naszej Ojczyzny w 1979 r. Na lotnisku pod Gnieznem, żegnając się z nami, Ojciec Święty każdemu z biskupów dopowiadał kilka słów. Gdy podszedł do mnie, powiedział do obecnych: "My mieliśmy w Rzymie "papieża uśmiechu", a wy teraz macie "biskupa uśmiechu". Ten tytuł przylgnął do mnie na dalsze lata. Szczyciłem się nim, bo to przecież z nominacji samego Ojca Świętego. Do dnia dzisiejszego chwalę się tym i niezmiernie się cieszę.

- Jan Paweł II w swojej książce "Wstańcie, chodźmy!" pisał o przyjaźni z Księdzem Biskupem...
- Jan Paweł II pisze, że miał trzech przyjaciół biskupów w Gorzowie - Plutę, Strobę i Jeża. Dał w swojej książce świadectwo, że niejako na drogi jego życia weszliśmy jako przyjaciele. Na drogi naszego życia to on wszedł jako nasz przyjaciel, a później jako Głowa Kościoła i Namiestnik Chrystusa Pana. To była wspaniała, wyjątkowa przyjaźń z najważniejszą osobą Kościoła. Dla mnie ta przyjaźń była ubogaceniem się nie tylko wewnętrznie, ale także ubogaceniem mojej posługi biskupiej.

- Ostatnie spotkanie Jana Pawła II z Księdzem Biskupem...
- To było w styczniu 2005 r. W niedzielę 23 stycznia byłem zaproszony na obiad do Ojca Świętego. Trzy dni później - w środę 26 stycznia - audiencja w Watykanie. Jan Paweł II czuł się dobrze, brał czynny udział w rozmowie, jak zawsze śmiał się i żartował. Nie wiedziałem, że to już nasze pożegnanie. Nawet przez moment tak nie pomyślałem. Dla mnie jego śmierć była niezmiernie bolesna, bo naprawdę byliśmy sobie bardzo bliscy. Przyjąłem to jako wolę Opatrzności Bożej - zawsze się z Nią zgadzam i ufam Jej bezgranicznie. W mym prostym sercu jest wiara i nadzieja, że śmierć nie wszystko kończy, że znów się zobaczymy i z powrotem nawiążemy naszą długoletnią przyjaźń. Cudowna przyjaźń z Ojcem Świętym Janem Pawłem II jest najpiękniejsza kartą kapłańskiej drogi mego życia.


www.niedziela.pl

Nauka dla pokoleń - Częstochowa, 19 czerwca 1983 r.

Nauka dla pokoleń - Częstochowa, 19 czerwca 1983 r.
Nasz Dziennik, 2007-08-27
Homilia w czasie Mszy św. odprawionej pod szczytem Jasnej Góry (cz. 2)

Podczas poprzedniej pielgrzymki do Ojczyzny w 1979 roku powiedziałem na Jasnej Górze: że tutaj zawsze byliśmy wolni. Trudno inaczej wyrazić to, czym stał się Obraz Królowej Polski dla wszystkich Polaków w czasie, kiedy ich Ojczyzna została wymazana z mapy Europy jako niepodległe państwo. Tak. Tu, na Jasnej Górze, gdzie mieszkała Królowa Polski, w jakiś sposób zawsze byliśmy wolni. O Jasną Górę też opierała się nadzieja narodu oraz wytrwałe dążenie do odzyskania niepodległości, wyrażane w tych słowach: "Przed Twe ołtarze zanosim błaganie - Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie!".
Tutaj też nauczyliśmy się tej podstawowej prawdy o wolności narodu: naród ginie, gdy znieprawia swojego ducha - naród rośnie, gdy duch jego coraz bardziej się oczyszcza; tego żadne siły zewnętrzne nie zdołają zniszczyć!
Tysiąclecie chrztu Polski obchodziliśmy wówczas, gdy - od 1918 roku - Polska jako państwo znalazła się ponownie na mapie Europy; obchodziliśmy je po straszliwym doświadczeniu drugiej wojny światowej i okupacji. Jubileusz 600-lecia Obrazu Jasnogórskiego jest jakby nieodzownym dopowiedzeniem do tamtego tysiąclecia. Dopowiedzeniem wielkiej sprawy - sprawy istotnej dla dziejów ludzi i dziejów narodu.
Tej sprawie na imię: Królowa Polski.
Tej sprawie na imię: Matka.
Mamy bardzo trudne położenie geopolityczne. Mamy bardzo trudne dzieje, zwłaszcza na przestrzeni ostatnich stuleci. Bolesne doświadczenia historii wyostrzyły naszą wrażliwość w zakresie podstawowych praw człowieka i praw narodu: zwłaszcza prawa do wolności, do suwerennego bytu, do poszanowania wolności sumienia i religii, praw ludzkiej pracy... Mamy też różne ludzkie słabości, wady i grzechy, i to grzechy ciężkie, o których stale musimy pamiętać - i stale z nich się wyzwalać...
Ale - drodzy bracia i siostry, umiłowani rodacy, wśród tego wszystkiego mamy na Jasnej Górze Matkę.
Jest to Matka troskliwa, tak jak w Kanie Galilejskiej.
Jest to Matka wymagająca - tak jak każda dobra matka jest wymagająca.
Jest to jednak równocześnie Matka wspomagająca: w tym się wyraża potęga Jej macierzyńskiego Serca.
Jest to wreszcie Matka Chrystusa - tego Chrystusa, który, wedle słów św. Pawła, mówi stale wszystkim ludziom i wszystkim ludom: "Nie jesteś już niewolnikiem, lecz synem. Jeżeli zaś synem, to i dziedzicem z woli Bożej" (Ga 4, 7).
Tego Chrystusa pragniemy wedle słów dzisiejszej Ewangelii zaprosić w dalszy ciąg dziejów naszej Ojczyzny tak, jak został zaproszony wraz ze swą Matką do Kany Galilejskiej.
To właśnie oznacza nasz ojczysty jubileusz jasnogórski. Jest on czasem dziękczynienia, a równocześnie czasem zaproszenia.
Tak się składa, że ten nasz ojczysty jasnogórski jubileusz spotyka się w Kościele powszechnym z Jubileuszem Roku Odkupienia. Nawiązujemy poprzez 1950 lat do Odkupienia świata dokonanego na krzyżu, patrząc zarazem w kierunku daty, która ma zakończyć drugie tysiąclecie po Chrystusie w dziejach ludzkości, a otworzyć trzecie.
I otóż w takim kontekście historycznym pragniemy zaprosić Chrystusa przez Maryję Jasnogórską w naszą przyszłość. Przede wszystkim w tę najbliższą przyszłość, która już mieści się w granicach obecnego pokolenia ludzi i narodu. A zarazem w przyszłość coraz dalszą wedle woli i wyroków wszechmogącego Boga.
Mówimy do Chrystusa przez Maryję: Bądź z nami w każdy czas!
I to zaproszenie składamy tu, na Jasnej Górze.
Obejmujemy wzrokiem i sercem całe to sanktuarium: Jasną Górę, naszą polską Kanę Galilejską.
Myślimy o naszej przyszłości. A przyszłość zaczyna się dziś. [?] Dziś patrzymy w Twoje oczy, o Matko!
O Maryjo, któraś wiedziała w Kanie Galilejskiej, że wina nie mają (por. J 2, 3). O Maryjo! Przecież Ty wiesz o wszystkim, co nas boli. Ty znasz nasze cierpienia, nasze przewinienia i nasze dążenia. Ty wiesz, co nurtuje serca narodu oddanego Tobie na tysiąclecie "w macierzyńską niewolę miłości...".
Powiedz Synowi!
Powiedz Synowi o naszym trudnym "dziś". Powiedz o naszym trudnym "dziś" temu Chrystusowi, którego przyszliśmy zaprosić w całą naszą przyszłość. Ta przyszłość zaczyna się "dziś" - i zależy od tego, jakie będzie nasze "dziś".
W Kanie Galilejskiej, gdy zabrakło wina, rzekłaś do sług, wskazując na Chrystusa: "Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie" (J 2, 5).
Wypowiedz te słowa i do nas. Wypowiadaj je wciąż! Wypowiadaj je niestrudzenie! O Matko Chrystusa, który jest Panem przyszłego wieku...
Ty spraw - abyśmy w tym naszym trudnym "dziś" Twojego Syna słuchali. Żebyśmy Go słuchali dzień po dniu. I uczynek po uczynku. Żebyśmy Go słuchali także wówczas, gdy wypowiada rzeczy trudne i wymagające. Do kogóż pójdziemy? On ma słowa życia wiecznego! (por. J 6, 68).
Ewangelia jest radością trudu - i jest równocześnie trudem radości, trudem zbawienia.
O Matko! O Matko! Pomóż nam przejść z Ewangelią w sercu poprzez nasze trudne "dziś" w tę przyszłość, w którą zaprosiliśmy Chrystusa. Pomóż nam przejść poprzez nasze trudne "dziś" w tę przyszłość, w którą zaprosiliśmy Chrystusa, Księcia Pokoju!
Wybrał ks. Andrzej Adamski

Pope John Paul II German newspaper ’Die Welt’

Był i jest ojcem Narodu
Nasz Dziennik, 2007-05-01
Santo subito

Ksiądz biskup Kazimierz Ryczan, ordynariusz kielecki, o świętości Jana Pawła II

Dziś wiemy, że nie było tak wielkiego Polaka na przestrzeni ponad tysiącletniej historii Polski. Ktoś może zapytać: co mówisz? Przecież tylu było bohaterów narodowych, słynnych władców, którzy wygrywali bitwy, poetów i pisarzy, którymi się chlubimy. Tymczasem nie mieliśmy ojca. Sługa Boży Jan Paweł II był i wciąż w naszych sercach pozostaje prawdziwym ojcem Narodu.
Jak to rozumieć? Po raz pierwszy jako Papież przybył do Polski w 1979 roku. Znał i kochał ojczysty dom, który w historii przechodził różne, często tragiczne koleje losu. W nim wyrastał i dojrzewał do wielkich zadań, jakie powierzył mu Bóg. Osobiście doświadczył bolesnych ran niemieckiej, ale także sowieckiej i komunistycznej niewoli. Znał kwiaty polne i łąki, góry i jeziora, pisarzy, poetów i świętych wyrosłych na ojczystej ziemi. Znał braci i siostry - Polaków, przez lata okłamywanych i ciemiężonych. Budował ten dom oparty na trwałych fundamentach wiary. Przyjechał do swoich, do Polski i prosił Boga o błogosławieństwo dla Ojczyzny. Z całym Narodem wołał o odnowę: "Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze tej ziemi". Podczas swej kolejnej pielgrzymki przypomniał nam o podstawie ładu, o przykazaniach Bożych. Ktoś zapyta, czy to nam wystarczy na Trzecie Tysiąclecie? Wystarczy! Pod warunkiem, że w naszym Domu i sercach ludzkich swoje godne i należne miejsce będzie zajmował Bóg. Wówczas nie będzie zabójstw, kłamstw, kradzieży, nie będzie zdrady i rozwodów. Szanowani będą rodzice i ludzie starsi. Dobry ojciec uczy żyć w każdych, nawet trudnych warunkach. W czasie wojen religijnych inaczej wierzących postrzegano jako obcych, wrogów, odszczepieńców. Jan Paweł II rzucił nowe światło na ten problem. Zaprosił "obcych" do swoich, do domu, jakim jest Kościół Chrystusowy. W Asyżu pod jego przewodnictwem modlili się hindusi, muzułmanie, protestanci, anglikanie, prawosławni. Ojciec Święty uczył, że zgodne, braterskie życie wymaga nawiedzenia innych braci. Dlatego nie wahał się pójść do muzułmanów, nawiedził ich meczet. Poszedł do Żydów i nawiedził ich synagogę. Poszedł do pogan w Afryce wyciągając do nich dłoń w geście przyjaźni. Wskazał nam, że wszyscy bez wyjątku jesteśmy dziećmi jednego Ojca. Był nauczycielem modlitwy. Kiedy ojciec rodziny idzie w niedzielę do kościoła, nie musi do tego zachęcać swoich dzieci. Mój ojciec nigdy nie nakazywał udziału w niedzielnej Eucharystii. Nauczyciel bez słowa - po prostu szedł z nami na modlitwę. Jan Paweł II uczył modlitwy na spacerze, w górach, na kajakach i w kaplicy. W czasie pielgrzymki do Polski, na Wawelu, kiedy kamery telewizyjne śledziły każdy jego krok, zatrzymał na chwilę rozpędzony świat mediów, usiadł z brewiarzem w ręku i zatopił się w modlitwie... Dziękujemy Ci, Ojcze Święty za taką naukę, za wskazanie, jak w pogoni za dobrami tego świata, w zapracowaniu, można i należy się zatrzymać, znaleźć czas dla Pana Boga. Kiedy opuścił Polskę dla Jezusa, Bóg naznaczył go cierpieniem. Kula zamachowca przeszyła jego ciało. Kilka trudnych operacji i długa rekonwalescencja znoszona z uśmiechem i wyrozumiałością dla wszystkich. Kilka lat przykuty jest do krzesła... On - żeglarz, turysta, piechur, nie mógł zrobić jednego kroku o własnych siłach. Kiedyś aktor teatru, wspaniały nauczyciel i wykładowca filozofii, apostoł słowa głoszący całą mocą Ewangelię, nie mógł mówić, nauczać o ukochanym Mistrzu z Nazaretu, o Bogu w Trójcy Świętej Jedynym. Z trudem wydobywał słowa. Co za cierpienie... On - ojciec i nauczyciel cierpienia, przyjmował je jako zapowiedź odejścia po nagrodę do Boga Ojca i prosił: módlcie się za mnie. Wiele razy stał z uniesioną głową, wpatrzony w dal. Może wyglądał, czy nie wraca syn marnotrawny? Jego ojcowskie progi zawsze stały otworem, ręce gotowe do objęcia dziecka, które zbłądziło. Teologowie szemrali, dlaczego tyle razy przeprasza Żydów, prawosławnych i pokrzywdzonych w ciągu wieków przez Kościół. W milenijnym roku na placu Świętego Piotra objął krzyż na oczach tysięcy biskupów, setek tysięcy ludzi, milionów telewidzów i błagał o miłosierdzie. Uwielbiamy, Cię Boże, za tego Papieża, który był i wciąż pozostaje ojcem.

not. Mariusz Kamieniecki
Pope John Paul II German newspaper ’Die Welt’.

http://www.welt.de/multimedia/archive/00207/Uebersetzung_ins_Po_207562a.pdf

http://www.welt.de/politik/article794557/Polen_beleidigt_ueber_Satire_auf_WELT_ONLINE.html

As a Polish citizen living in the USA since 1987 and a former leader of students’ ’Solidarity’ organization I have to protest against this kind of article published in ‘Die Welt’.

The authors and the editor of ‘Die Welt’ must be sick to publish this kind of articles about the great John Paul II who touched the minds of people all over the world, contributed the most to the end of the Communism and helped to free East Germany.

During my travel to the Soviet Union in the early 1980's one subject was taboo - you were not allowed to talk or write about John Paul II. The Russians feared the Polish Pope much more than President Reagan or all the western world.

Let me repeat it again – it was John Paul II who ended the Communism era by giving the energy and spirit to Polish people and the people around the world with his slogans "Do not be afraid’ and ‘You must make you own future’. The communism ended without a bloody revolution and without killing thousands of people in eastern Europe, including East Germany. I was there, in Poland, during John Paul II’s pilgrimage to his fatherland in 1979 and I know what he did to the minds of the millions of young people who wanted to be freed from communism.

Despite being orphaned at a young age and suffering under the Nazi occupation in Poland, the philosophical Karol remained optimistic that he could and would make a difference.

During his extremely active papal years, most of which took place after he survived the 1981 assassination attempt, John Paul II took part in international negotiations and pressed the Soviet leaders to remove obstacles limiting freedom of religion in the countries under their control. He traveled across the globe to promote faith, higher values, peace, forgiveness, and - especially in the regions lacking it - freedom of religion. He called for forgiveness and brotherhood with the Jewish people and reached out for the world's Catholic youth. During John Paul II's first pilgrimage to Poland in June 1979, he ushered in an era of hope that motivated the Polish people and their Solidarity leaders and eventually brought a hard-fought end to the communist rule there. This passion ultimately spread throughout the rest of the Eastern block.

Despite health problems in later years, John Paul II refused to curb his busy schedule. He continued to challenge and inspire millions of people in spite of his long illness and during his last days.

I demand that the German government take action concerning this terrible insult. Poland and Polish people want to have good relationship with Germany and German people, but we have to care about each other not to write such awful articles which have no sense.

We – as a company – have a small office in Germany, and one of our best Internet experts is German.
Germans are a nation of very smart and hard working people, with a few idiots bringing a bad reputation to your country. This article has nothing to do with free press. It is sick to make this kind of statements in the public media.
18A. Poland 1957-1980/81.

Introduction.

In this 24 year period, Poland experienced three workers’ revolts: December 1970, June 1976, and July-August 1980. The last revolt led to the establishment of the Free Trade Union "Solidarity," and to the Solidarity Era, August 1980-December 1981. Solidarity was crushed in mid-December 1981,when general Wojciech Jaruzelski (b.1923) imposed Martial Law. Nevertheless, Solidarity continued to exist under ground and in the hearts and minds of the Polish people. Thus, Solidarity heralded the collapse of communism in Eastern Europe and in the USSR which came in 1989-91.

I. Toward the revolt of December 1970 and its Aftermath.

The head of the United Polish Workers' Party (UPWP, Polish: PZPR), Wladyslaw Gomulka soon began to crack down on the liberalization unleashed by the "Polish October," 1956. He reimposed censorship on the press in August 1957, and took away the power of Workers’ Councils in the factories, established in Oct.1956.

He turned against the R.C.Church in 1959 by ending the teaching of religion in the schools, but allowed it to continue after school hours in "cathechism points," generally located in churches. He also closed down schools run by religious orders such as the Ursulines, but allowed the Catholic University of Lublin to continue in existence.
His government routinely refused building permits for churches. In 1960, the workers of the industrial town of Nowa Huta (pron. Nova Hootah= New Steel Mill), just outside Krakow, built a wooden chapel, and clashed with the police who came to tear it down. However, the bishop of Krakow, Karol Wojtyla (pron. Woitylah, b. 1920), managed to collect funds and build a great church there. (He was elected Pope October 1978, and took the name of John Paul II, in honor of his predecessor John Paul I, whom he admired).

In 1966, Poland celebrated the millenium of its conversion to Christianity from Rome and of its statehood (966 a.d). Church and state conducted separate celebrations,and the government refused to grant a visa to Pope Pius VI who wanted to visit the shrine at Czestochowa.

In 1966, when the Polish bishops wrote an open letter to their German brothers, proposing mutual forgiveness of sins (war crimes), the government called them "traitors." It should be noted that at this time, the West German government was still refusing to recognize the Oder-Neisse Line as the western frontier of Poland.

The Intellectuals challenge the system.

Two years earlier,the Polish intelligentsia began to protest against censorship. In 1964, a group of 34 intellectuals addressed an open letter of protest to the government. It was broadcast by the Polish Section of Radio Free Europe in Munich, and so became widely known.

Young communist idealists began to criticize the political system. In late 1964, two graduate History students at Warsaw University, Jacek Kuron and Karol Modzelewski, drew up an "Open Letter to the Party," which they sent to party authorities at the University. They accused the party of being a ruling bureaucracy exploiting the workers and called for a "Workers’ Revolution," in which the workers would to take over the state and rule through Workers’ Councils. They also called for free trade unions, the right to organize strikes, freedom of the press, also free cultural and scientific activity - but as Marxists, they opposed parliamentary regimes which they also considered to be repressive.* (It is worth noting that the concept of the party as a managerial class alienated from the workers was first expressed in E.Europe a few years earlier by a disillusioned former close collaborator of J.B. Tito, Milovan Djilas (1905-1997).** The two students went to prison for their pains - but were allowed to continue work on their doctoral dissertations. They had visits from their academic adviser, Prof. Aleksander Gieysztor, a well known medievalist and Director of the History Institute at the University of Warsaw. (Both were to be prominent dissenters from 1976 onward, and Kuron became a politician in 1989).

*[see: Gale Stokes, ed., From Stalinism to Pluralism. A Documentary History of Eastern Europe since 1945, New York, Oxford, 1996, pp.107-114;

** ibid., pp.101-106, excerpts from Milovan Djilas, The New Class. An Analysis of the Communist System, New York, 1957].

Repression of Intellectuals and anti-Semitic Measures, 1967-68.

Repression was triggered by the enthusiasm expressed by Polish intellectuals in 1967 for the Israeli victory over Egypt, which was a Soviet client state at this time. Gomulka was furious thought he was not an anti-Semite. In fact, his wife was Jewish, but he condemned an alleged "Zionist conspiracy." This allowed the minister of the Interior, Mieczyslaw Moczar (1913-1986, real name Nikolai Demko) to carry out an anti-Semitic purge of the party-government bureaucracy and university faculties, filling the resulting vacancies with his own supporters and thus preparing his bid for party leadership. However, he was opposed as a nationalist by the Soviet leaders, who preferred to keep Gomulka.

The results of the purges were shamefu and ltragic. Some twenty thousand assimilated Polish-Jewish scholars, journalists and bureaucrats were either forced or chose to go into exile in 1967-68.

In March 1968, there was a student revolt.
Two months earlier, in January, a theater production of Adam Mickiewicz’s Dziady (Forefathers’ Eve, 1832), was canceled because the audience applauded every anti-Russian line of this very anti-Russian work. Now the students demanded the abolition of censorship as in Czechoslovakia. (Dubcek, see Lec.Notes 16 B).
On March 8, the students at Warsaw University staged sit-ins demanding the abolition of censorship, and chanting :"Cala Polska czeka na swego Dubczeka." (All Poland waits for its own Dubcek).




Students fleeing from militia, Warsaw, March 1968
[from: Pawel Machcewicz, Wladyslaw Gomulka, Warsaw,1995].

The government sent thugs dressed as workers to the university of Warsaw. The Chancellor allowed them to come in and they beat up the students. Students at other universities staged sit-ins and were also beaten up, except in Wroclaw where the chancellor did not allow the thugs to enter. Workers sent in food to the students, but did not support them by coming out on strike because their economic situation was fairly good. Many students were hurt, thousands were expelled, and some went into exile.

"The Polish March" as it came to be called, disillusioned the remaining communist idealists. A few months later, in late August 1968, the Warsaw Pact invasion of Czechoslovakia ended all hope of reforming communism from above, that is by the party leadership.

Still, the government gained popularity by achieving a treaty with West Germany in November 1970, which recognized the Oder-Neisse Line as Poland’s western frontier. Up to this time, only East Germany had signed such a treaty in 1950, while West German governments had steadily refused to recognize the new frontier.




[ from: Topolski, Outline History of Poland, 1986].



[Topolski: Outline History of Poland.]





Tthe German Federal Government led by the Social Democrat Willy Brandt (1913-1992, real name Karl Herbert Frahm), which had come to power in late 1968, chose a policy of improving relations with the USSR and the Soviet Bloc. It signed a treaty with the Soviet government in August 1970, recognizing postwar frontiers in E. Europe, thus opening the way to the Polish-West German treaty. The German Bundestag (Upper House of Legislature) ratified the treaty in 1972, although some Germans claimed that the final recognition of the Polish-German frontier could only be made by a united Germany, as specified at the Potsdam Conference in August 1945. (This was done by a united Germany in October 1990).


The Revolt of December 1970.

The backdrop to the workers’ revolt of December 1970 was economic stagnation due to Gomulka’s refusal to carry out economic reforms on Hungarian lines (new Hungarian economic mechanism implemented 1968, see below).
He decided to close down some shipping and aircraft enterprises to save money, though this worried Moscow. However, what triggered the revolt was the government's decision to eliminate subsidies keeping food and other basic product prices low, because they ate up about one third of the state budget. This led to the decision to raise prices.

On Saturday, December 12, 1970, Warsaw radio announced price increases for food and other basics amounting in some cases to 60%. At the same time, the "thirteenth month" salary or Christmas bonus for workers in particularly dangerous industries such as ship building, steel mills and coal mines, was cancelled.

The timing of this move, just before Christmas, without any preparation of public opinion, was very bad psychology on the part of the government.

On December 15, 3,000 workers from the Lenin Shipyard, Gdansk, along with workers from other state enterprises in the city, marched to Party Headquarters to protest. A police officer lost his nerve and shot one of the workers; the worker's colleagues set fire to the building, and the staff had to be evacuated from the roof by helicopter. The workers began sit-ins at the Gdansk and Gdynia shipyards. Nevertheless, the local party leaders persuaded them to go back to work by promising to forward their demands to Warsaw and tosupport them.


Gdansk,December 15, 1970 [from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995].
However, on December 16, when commuter workers began arriving at the Paris Commune shipyard railway station in nearby Gdynia, they were attacked by riot police. Those who came after them, could not leave the station without being shot, but more kept arriving so they spilled outside - and were shot.
This was the result of Gomulka's decision that there was a "counter-revolution" in Gdansk, that had to be put down by force.
Troops were sent in. They were told that they were going to defend Gdansk against a German invasion (!).
Now strike committees were set up in the shipyards at Gdansk, Gdynia and Szczecin. What is more, at Szczecin, the workers of several enterprizes, led by those of the Warski (pron.Varskee) shipyard, formed an interfactory strike committee. This committee made some demands, including the establishment of a non-party Trade Union leadership.

This was not, however, an idea originating with the workers. As noted earlier, the demand for a Free Trade Union had been made in late 1964 by Kuron and Modzelewski in their "Open Letter to the Party,", and it had been broadcast later by the Polish Section of Radio Free Europe.
The Interfactory Strike Committee was to reappear as a workers' organization in Gdansk in August 1980, along with Lech Walesa (pron. Lekh Valensah, b.1943), who was a strike leader at the Lenin Shipyard in December 1970.




Szczecin, December 17, 1970 [from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995].





II. Gierek’s Poland, Dec. 1970- August 1980.

The strikes in the coastal cities were put down by force, with casualties estimated at some three hundred dead and wounded. In Gdansk, workers were forced to run the gauntlet between policemen armed with sticks and truncheons. Still, the fighting in the coastal cities continued through December 18, and unrest spread to other parts of the country. Therefore, the Soviet leadership "advised" the Polish leaders to remove Gomulka and replace him with a leader who could restore order
Two members of the Polish Politburo traveled to Katowice to offer the party leadership to Edward Gierek, (1913-2001). He appeared on Polish T.V. on December 19, regretting the bloodshed and appealing for calm. Gomulka resigned for "health reasons" (he did have a heart problem), and calm was restored.




Edward Gierek [from Pawel Machcewicz, Wladyslaw Gomulka,

Warsaw, 1995].

In early January, Polish state TV showed workers of the Szczecin shipyard joking with Gierek. This was a tape made earlier, but now used to show worker satisfaction - which made them very angry. At about the same time, on January 10, 1971, a Szczecin newspaper wrote that a section of the Warski Shipyard had undertaken a special production commitment. The workers had not signed any such commitment, so they went on strike again. They demanded that the leaders come to talk to them - and they did on January 24, headed by Gierek. He appealed to them for "help," and the workers agreed. He then visited the Lenin Shipyard in Gdansk, and made the same appeal, with the same results. Finally, in late February, after the textile workers - most of them women - struck in Lodz, he visited there and promised to rescind the price hikes. When he did so, calm was restored. The old prices were restored in March.

[The author of this text traveled to Poland in early January 1971 with a group of American students, most from K.U., on a student exchange program between the University of Kansas and the Adam Mickiewicz University of Poznan. She saw the Gierek visits to Szczein and Gdansk on Polish TV. She noted that many people, including high officials, listened to the Polish section of Radio Free Europe to learn what was going on in Poland].

Gierek also courted the intelligentsia. He did this by granting more freedom to the media, university studies, and academic publications. He also sanctioned the restoration of he Royal Castle in Warsaw, which former leaders had rejected because they saw it as the symbol of the old, anti-Soviet Poland. The restoration was very popular with the people who collected the funds needed - money also came in from abroad - or contributed their labor for free. The Castle was restored by the mid-1980s. with much input from Polish scholars and artists led by the respected historian of medieval Europe, Aleksander Gieysztor (1916-1998). It is a museum of Polish history and one of the finest examples of architectural restoration in Europe.

Gierek aimed to modernize Polish industry, so he obtained massive credits from Western countries. This was possible due to the Brezhnev-Nixon "detente" of the 1970s. Leonid I. Brezhnev, (1906-1982, party chief 1964-82, head of state 1977-82), wanted good relations with the U.S. then led by Richard M. Nixon, (1913-1994, President 1968-1974). Brezhnev wanted the USSR to catch up in armaments with the U.S., while Nixon wanted good relations with the USSR to help bring an end to the Vietnam war.



This situation, plus economic problems at home, allowed Poland to secure western credits. They led to an improvement in the Polish standard of living in the cities, whichwas visible in imported western cars and household appliances.
However, an economic decline set in in 1974 . This was partly due to the rise of oil prices in the West, which led to economic recession and thus a reduction in orders of Polish-made goods. But it was also due to continued mismanagement and waste in the state-run economy.

Polish economists advised decentralization, more independence for large enterprises, cost accounting, a shift from raw materials production (esp. coal) to developing the chemical industry, and allowing more small scale private enterprises. These were reforms proposed by Polish economists as far back as 1957, then by Czech economists during the Prague Spring, and they were partially implemented in Hungary beginning in 1968.

But Gierek would not listen, so the waste and inefficiency continued while the Polish debt to western countries piled up By the mid-1970s, about 60% of Polish exports went to pay the interest on the foreign debts. This meant that Poles could buy less at home, especially Polish food staples such as sausage, ham and pork cutlets. At the same time, party leaders enjoyed lavish life styles, which they no longer bothered to conceal - even though communism claimed to aim at an egalitarian society.

The Workers’ Uprising of June 1976 and its Consequences.

Facing a budget drain due to large state subsidies which kept prices low, the government announced a price hike in June 1976. This time, the media claimed that the workers had been consulted and had agreed - though in fact, only workers who were party members had done so.
Protests broke out all over the country, especially in the city of Radom and the tractor factory "Ursus," just outside of Warsaw, but they were brutally put down. However, this time the workers and the intelligentsia came together and a new dissident movement was born.






Radom, 25 June 1976 [from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995]











Ursus, June 25, 1976 [from ibid].




This dissident movement was supported by the Catholic Church, which, in December 1970, had already come out in support of civic and human rights. At that time, Cardinal Wyszynski had demanded freedom of conscience, freedom of religious belief, free cultural activity, the right to truth and freedom of speech. He also supported a group of intellectuals who criticized the draft of the new Polish Constitution in March 1976 for making respect of civil rights conditional on obedience to the party, and on recognizing Poland’s subordination to the USSR.
At this time, Wyszynski also proposed the establishment of free trade unions, an independent judiciary and civil service, and free elections to parliament Furthermore, he spoke for the economic rights of private farmers, demanded respect for the indispensable civil rights of all Poles, and said the Constitution should not contain anything that could limit the sovereignty of the Polish state. No wonder that Wyszynski was seen as the spokesman of the Polish nation.* Thus, the role of the Catholic Church was very important in preparing the way for the development of a strong dissident movement in Poland.

*[See: Bogdan Szajkowski, Next to God...Poland. Politics and Religion in Contemporary Poland, New York, 1983, pp. 31-33, 40-41; in abbreviated form: Sabrina P. Ramet, NIHIL OBSTAT. Religion, Politics and Social Change in East Central Europe and Russia, Durham N.C.and London, 1998, p.101].

The Committee for the Defense of Polish Workers -KOR

As mentioned earlier, the workers’ revolt against the price hike of June 1976 was brutally put down - even though the government rescinded the price increase to prevent further unrest. The brutalityused to repress the workers of the Ursus Tractor Factory near Warsaw and in the town of Radom - who were beaten by the police, and some died - outraged public opinion.

A group of intellectuals organized the Komitet Obrony Robotnikow - KOR (the Committee for the Defense of Polish Workers) in late summer-early fall 1976. (In 1978, it changed its acronym to Komitet Samoobrony Spolecznej, KSS KOR (= Committee for Social Self- Defense). Two of its best known members were Jacek Kuron [pron. Kooron] and Adam Michnik (pron. Meekhneek) both trained historians and former communists. Others included the literary critic Jan Jozef Lipski (pron. Yan Yoozef Leepskee), a dissident since 1955, and the historian Bronislaw Gieremek,[pron. Guyerehmehk] who had resigned from the party in 1968. The leadership also included the well known actress, Halina Mikolajska (pron. Haaleenah Meekowayskah).




J.J.Lipski, A.Michnik, H.Mikolajska, 1978 [from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995].

KOR’s original goal was to help the workers. It collected money to aid workers’ families deprived of their breadwinners and to pay defense costs for trials. KOR published its first underground bulletin in September, but it adopted the policy of open activism. This meant that KOR members claimed the rights of freedom of speech, association, and publication on the basis of existing rights in the Polish Constitution, the Helsinki Agreements of August 1975 (which specifically safeguarded human rights), and international labor agreements - both signed by the Polish and other communists governments. Thus, while publications were printed underground without government permission, the authors signed their names, daring the authorities to come after them. KOR was the first organization to adopt this policy in a Soviet bloc state. It provided a model for the Czech Charter 77 dissident group formed in Czechoslovakia in 1977.

Similar organizations, but leaning toward the center or the right, followed. The Ruch Obrony Praw Czlowieka i Obywatela -ROPCIO (Movement for the Defense of the Rights of Man and Citizen) represented moderately reformist and right-wing intelligentsia, while the Konfederacja Polski Niepodleglej -KPN (Confederation for an Independent Poland) was a right wing organization. KPN members such as Antoni Macierewicz and Jan Olszewski were so adamantly anti-communist that they came to oppose the leaders of KOR because some had been communists in the past. (This enmity was to continue into the post-communist period).

An underground educational organization was established in 1978. This was the Towarzystwo Kursow Naukowych -TKN (Association for Scholarly Courses), made up of university professors, junior faculty, graduate students, lawyers, writers, and artists. They organized seminars on subjects not taught or politically distorted at the universities such as recent Polish history, literature, philosophy, sociology, and economics. The seminars were held in private apartments, so they were reminiscent of the "Flying Universities," which existed in Warsaw under Russian rule in the period 1890-1914, also the underground university education that existed under the German occupation in World War II.

The police harassed the professors, students, and apartment owners, but for the most part the first two could be threatened with the loss of jobs or stipends, or held under arrest for 48hrs, while the last were fined. Despite the harassment, the TKN flourished, and the church allowed it as well as other dissident organizations, to use church buildings. Also, lawyers went out into the countryside to advise private farmers about their rights in legal disputes with the authorities.

KOR and Mloda Polska (Young Poland, a right wing organization) cooperated in establishing the Free Baltic Trade Union in Gdansk, February 1978, where future worker leaders such as Lech Walesa, Anna Walentynowicz, Andrzej and Joanna Gwiazda, and Bogdan Lis, obtained instruction and advice on organizing political activities. Another Free Trade Union was organized in Upper Silesia. KOR also published an underground paper for workers: Robotnik (The Worker). It had the same name as the socialist paper published for e workers by Jozef Pilsudski before the First World War.




Anna Walentynowicz

Lech Walesa




KOR, ROPCIO, KPN, and Young Poland inspired and helped organize annual celebrations of May 3, in honor of the Polish Constitution of May 3, 1791. [ See Lec.Notes no. 4. May 3 had been a public holiday in interwar Poland]. Indeed, Lech Walesa once drove around Gdansk handing out copies of the Constitution as part of the local protest movement. They organized special masses on May 3 and also November 11 - celebrated as independence day in interwar Poland.
Sometimes demonstrations followed mass, and people were attacked by the police.
There were also special masses on September 17, in memory of the Soviet invasion of eastern Poland in 1939. Indeed, in September 1979, there were slogans on the walls of some Warsaw buildings that read: "Remember September 17!" On November 11 of that year - independence day in prewar Poland - police charged a procession of people walking from a Warsaw church to the Tomb of the Unknown Soldier.

In fact, national symbols were increasingly fused with general opposition to the government, which now included workers. The latter demanded a monument in memory of the workers killed at Gdansk on December 16 1970. Walesa tried to lay a wreath on the site of workers killed there on each anniversary after 1976, but the police usually confiscated it. On one occasion, however, the policemen delivered a wreath to St.Bridget’s Church, whose pastor, Father Jankowski, supported the workers.

Finally, a large underground press developed in the period 1976-80. This too had precedents in the 1890-1914 and 1939-45 periods of Polish history. In the early days, dissident printers requested technical advice from Home Army veterans of World War II, but they soon acquired xerox and printing machines smuggled in from the West. In 1979-80, about 400 different publications were printed by underground presses, including books published by Miroslaw Chojecki (pron. Meeroswaf Khoyetskee) in his publishing enterprise Nova. He even displayed them at the annual Warsaw book fair, where the police did not intervene because western booksellers were present.

Polish authorities acted under some constraints when harassing the rapidly growing dissident movement. Too much repression might lead to public protest and unrest; it also risked antagonizing both the church and the U.S. government - which was shipping surplus food products to Poland in exchange for Polish currency scholarships for U.S. students in Poland and Polish books for U.S. libraries. (Public Law 480).

Furthermore, one of President Jimmy Carter’s key policies was support of human rights. He visited Poland in December 1977, the third U.S. President to do so after Richard Nixon (1972) and Gerald Ford (1975). When Carter landed at Warsaw airport, the official U.S. translator , who was more familiar with Russian than Polish, translated Carter’s phrase on the Polish "love of freedom, " as "lust for freedom," to the great amusement of the Polish public. U.S. TV coverage of the presidential visit showed an underground seminar being held in a Warsaw apartment.

The Election of the Polish Pope and his visit to Poland in June 1979..

On October 16, 1978, Cardinal Karol Wojtyla, Archbishop of Krakow, was elected Pope by the College of Cardinals in Rome and took the name of John Paul II. He was the first non-Italian pope to be elected since the Dutchman Adrian VI, who was briefly Pope in 1522-23.

Poland went wild with joy. People stood in line to ring the church bells. The government hesitated at first, but then hailed the Pope as "a great son of Poland,"and allowed the ceremony to be shown on Polish TV. Rumor had it that Soviet leader Leonid Brezhnev phoned Gierek and asked angrily why he did not prevent the papal election; after all, Wojtyla was a Polish subject! He must have been even more worried on hearing of the Pope’s plan to visit Poland in 1979.

Indeed, John Paul’s visit to Poland in June 1979 had a tremendous impact on the country. He was seen and heard by millions of people - though Polish TV carefully omitted showing the crowds which could be seen on western TV. Some 200,000 people attended his open air mass in Warsaw and about 1,000,000 came to hear him on the fields below the monastery of Jasna Gora (pron. Yasnah Goorah) at Czestochowa [pron. Chenstokhovah]. Over a million heard him in and around Krakow.



John Paul spoke about the people’s right to "have God in their lives," and the "right to freedom." Order was kept everywhere by Catholic laymen and the police were hardly visible. People realized that their strength lay in their numbers and this broke the barrier of fear. Thus, the Pope’s visit in June 1979 was an important prelude to the birth of Solidarity in August 1980.




Papal Mass, Warsaw, June 2, 1979 [from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995].

As Adam Michnik wrote twenty-five years later: "For the people of Poland, John Paul II, by making human rights the central subject of his teaching, will for ever be the man who gave us courage and hope, who restored our historical identity. (The Independent, London, Nov. 17, 2003)



The Economic Crisis.

In 1979, the decline in Poland’s standard of living, as compared with 1973, was visible to the naked eye. [The author of this text spend the ac. year 1979-80 doing research in Warsaw]. The country was the fifth largest coal producer in the world, yet power cuts idled factories and mines for several hours each day and cities outside Warsaw suffered domestic power cuts. According to a power plant engineer, this situation was due to the fact that the government had not built enough large power plants to keep up with industrial growth, especially after Gierek built a huge new steel mill in his home town, Katowice, the capital of Upper Silesia. Furthermore, the government had contracted to export electric power for hard currency payments to Austria, and for rubles to Soviet bloc countries.

The Polish transport system was also breaking down. At any given time, about 50% of the railway cars, buses, and trucks were in repair, which took a long time because of endemic shortages of spare parts. Furthermore, roads and railway tracks were in a bad state due to years of under-investment.

Food production was down in 1979 not only because of a series of bad harvests, but also because the government discriminated against the private farmers who owned about 78% of the land. They suffered from state purchase prices too low to cover their costs. Furthermoe, the inefficient state and collective farms obtained fertilizers, cattle feed and machines below cost while private farmers, who produced three times as much per acre, could only buy them on the black market with U.S. dollars!

Private farmers refrained from specializing in cattle raising or crops because, if successful, they would lose all their profits to increased taxes -intended to prevent private wealth.
Tthe best processed food - especially ham - went for export.
One third of the perishable foodstuffs was routinely spoiled for lack of refrigerated railway cars, trucks and storage facilities. (The same was true in the USSR).
Much of the expensive machinery imported from the West stood idle and rusted, while the construction of factories where it was to be used, was delayed or abandoned due to sudden changes in investment priorities, sometimes at the whim of those in power.

There was also a great housing shortage despite Gierek’s policy of constructing prefabricated concrete bloc apartment buildings. This was due to the Polish "baby boomers" starting their own families. Young married couple waited an average 10-15 years for their own apartment in a housing cooperative. Deposits were were very high too.

Finally, the health service had deteriorated to the point of disaster. Hospitals were overcrowded; doctors and nurses were woefully underpaid, so they accepted "presents" from their patients. An operation by a well known surgeon usually required a sizable gift in cash. People were dying for lack of foreign medications, which the government had ceased importing to save foreign currency - but did buy for government clinics used by higher party functionaries, also loyal academicians, artists and scientists. Ordinary people had to lie in crowded hospital rooms and even in corridors, while the elite enjoyed private rooms, good food, and a high standard of medical care.

Indeed, high party and government officials, industrial managers, high military and police officials, enjoyed excellent housing, luxury vacation resorts, and superior medical care. What is more, luxury was visible in high party circles. People talked of Gierek’s luxury villa just outside Warsaw, and his old friend, Maciej Szczepanski, the head of radio and TV, was known for his expensive parties and African safaris. Premier Piotr Jaroszewicz's son, who was the head of the government auto import enterprise, was well known for gambling in western casinos.

In February 1980, the leadership decided to allow a fairly open TV coverage of people’s opinions in the period preceding and during the elections to the Eighth Party Congress, which were held on February 11-15. TV viewers were surprised to see workers complaining about managers who stole building materials from factories and used factory labor to build their villas and country houses. In Lublin, an automobile factory manager complained that East German computers used in car production were imported without instruction manuals - so he had to learn how to use them by trial and error, thus causing production delays and cost overruns. [The author of this text, then in Warsaw, clearly remembers this particular TV interview with the factory manager].

As it turned out, this kind of criticism was used by Gierek to pave the way to dismiss premier Jaroszewicz, who was made the scapegoat for economic problems. He was succeeded by Gierek’s old friend Edward Babiuch (pron. Baabyukh), who was known for his modest life style.
[Jaroszewicz and his wife were brutally murdered in their Warsaw villa in September 1992. The murders were professionals. Robbery seems to have been the motive, but the case has not been solved to this day].

Unrest was growing in May-June 1980. People talked about expected worker unrest when they stood in line to buy food. They said that when the workers rose up again, they would not go out into the streets and get shot, as in December 1970, but would stage sit-in strikes in the factories, shipyards, and coal mines. [The author of this text heard such statements when standing in line to buy meat].

III SOLIDARITY.

1. The Birth of Solidarity.

On July 1, 1980, Premier Babiuch announced new price hikes for meat and other basic products. This did not attract much attention in the West, where many people were glued to their TV sets watching the tennis championships at Wimbledon, London. McEnroe lost to Swede Bjorn Borg and was very rude to the umpires.

The price hike announcement was followed by strikes all over Poland. They were uncoordinated, so government officials settled one after another by agreeing to wage increases. However, in late July, there was a city-wide strike in Lublin, where all the factories went on strike. Also, Lublin railwaymen stopped trains carrying Polish consumer goods to the USSR, and distributed them to the local people.
The Lublin strikes were settled by Deputy Premier Mieczyslaw Jagielski (pron. Myechislav Yagyelskee), but their coordination and the strikers’ demands turned out to be a dress rehearsal for the strikes in Gdansk and other coastal cities.

In mid-August, there was a strike at the Lenin Shipyard, Gdansk, some of whose workers had been killed in the December 1970 uprising. Two factors precipitated the strike here: (1) the dismissal of a popular crane operator, Anna Walentynowicz (pron. Valentynovich), known to be a member of the Free Baltic Trade Union; and (2) the price hikes, which led the workers to demand pay raises.
This strike might have fizzled out, because the shipyard manager had Anna W. brought back to the shipyard in his limo, agreed to the establishment a local trade union, and promised to transmit the pay demands to Warsaw. Therefore, the workers decided to go back to work.

In the meanwhile, however, Lech Walesa, arrived on the scene. He was an electrician and, as mentioned earlier, had been one of the strike leaders in December 1970. He had been fired and had worked elsewhere. Like Anna Walentynowicz, he was a member of the Free Baltic Trade Union. Now, he tried to persuade the workers not go back to work, but failed. However, as they began to leave the shipyard to go home, they were stopped at the gates by two women: Anna Walentynowicz the crane driver, and Alina Pienkowska, a nurse. They persuaded some workers to go back to the shipyard. Henryka Krzywonos [pron. Kzhyvohnos], a street car driver was also a strike leader.Moreover, delegates from other Gdansk striking factories and enterprises began to arrive.They appealed to the workers not go give up, but to coordinate their activities with them. Walesa put this proposal to about 400 workers (out of 10,000) who were still standing around. They agreed, and began a sit-in strike; they were joined by some others for a total of about 1,000.

On the evening of August 16, an Interfactory Strike Committee was formed (Polish acronym: MKS). The MKS gathered in more and more enterprises, not only from other Baltic port cities, but also from other parts of the country, especially Silesia. The leaders then set up the Provisional Coordinating Commission (Polish acronym: TKK), to coordinate action all over the country.

A few days later, some intellectuals, mainly from KOR, arrived from Warsaw to offer their help. They joined some Gdansk intellectuals to form a group of advisers led by Tadeusz Mazowiecki (pron. Tahdeoosh Mazohvyetskee, b. 1927, a Catholic journalist, who was to become the first non-communist premier of Poland in September 1989).

The government reacted to these developments by cutting all telephone, rail, road and air communications between Gdansk and the rest of the country - then proposed negotiations. The strikers said: no dice unless communications are restored. A Deputy Premier, Tadeusz Pyka, arrived in the city, but made no headway. He was then replaced by Mieczyslaw Jagielski, who had settled the strikes in Lublin.

The plenary meetings between the government delegation and the MKS leaders were broadcast over the shipyard loudspeakers. They were recorded on cassettes, which were then carried to other striking enterprises, creating the "cassette revolution." Some of the plenary sessions were televised by foreign reporters and can be seen in the film: Robotnicy 1980 (Workers 1980). Its scenes were recreated in Andrzej Wajda’s (pron. Aandzhey Vaydaa) film: The Main of Iron, (a follow up on his earlier film: The Man of Marble, showing worker exploitation in the period 1945-56). However, the substantive negotiations were carried on by the government advisers and the workers’ advisers. Most of them were acquainted, which helped in their talks.

Some historians deny the input of Polish intellectuals into the birth of Solidarity, claiming that it followed the example set by the Szczecin workers in December 1970- January 1971. However, it should be noted that the Gdansk leaders were members of the Free Baltic Trade Union set up by KOR, and that some 200 activists had been members of self-education circles organized by KOR and members of "Young Poland."
KOR’s first historian, Jan Jozef Lipski, wrote that while KOR did not organize the strikes of August 1980, it played an important role in these events because:
(1) it had prepared workers’ consciousness for these strikes, mainly through its paper Robotnik (The Worker), and
(2) it distributed information about the strikes once they began. This was done by telephone where possible, and by courier if not. Indeed, KOR not only spread information around Poland, but also gave it to foreign correspondents. To this we should add a third factor: the role of KOR members as advisers to Solidarity in its negotiations with the government. *

*[For works denying or belittling the role of intellectuals in the birth of Solidarity, see: Roman Laba, The Roots of Solidarity. A Political Sociology of Poland’s Working-Class Democratiziation, Princeton, N.J., 1991, Lawrence Goodwin, Breaking the Barrier. The Rise of Solidarity in Poland, New York Oxford, 1993. For the history of KOR and its role in 1980-81, see Jan Jozef Lipski, KOR. Workers’ Defense Committee in Poland, 1976-1981, Berkeley, CA., 1985. For an eyewitness account by an English journalist and historian, a specialist on East Central Europe, see Timothy Garton Ash, The Polish Revolution. Solidarity, New York, 1983, revised edition, 1991, including the Postcript. See also Jadwiga Staniszkis (pron. Yadveegah Staaneeshkees), Poland’s Self-Limiting Revolution, edited by Jan Gross, Princeton, N.J.,1984, ch. I, Origins of Solidarity. The author, a Sociologist, was a Solidarity adviser in the negotiations].

The strike ended with the signing of the Gdansk Agreement, also known as the 21 Points, on August 31 (A similar agreement was signed in Szczecin on August 30). Its key points were:

(a) establishing a Free Trade Union and safeguarding the right to strike,
(b) demanding self-management, that is, Workers’ Councils to run state enterprises;
(c) a sliding pay scale to guard against price hikes without increasing wages;
(d) the state was to consult Solidarity and society in general on economic policy, restricting exports, improving food supplies, abolishing foreign currency shops [where people with foreign currency could buy goods unavailable in other shops];
(e) improving work conditions, health services, medication supplies, free Saturdays, and vacations, also increasing the amount of housing available
(f) defining censorship
(g) safeguarding Solidarity and Church access to the media, and
(h) release of all political prisoners and reinstatement of workers fired after strikes and university students expelled for their opinions.

There were compromises: Solidarity agreed to recognize "the leading role of the PUWP (Polish United Workers’ Party) in the state, also the existing system of international alliances (Warsaw Pact). Solidarity wanted to abolish censorship, but then demanded a law defining it. The 21 Points was, indeed, an impressive document. *




Signing the Gdansk Agreement, August 31,1980

[from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw. 1995].

*[For the full text of the 21 Pointsand the final version signed, see: Lyman H. Legters, ed., Eastern Europe. Transformation and Revolution, 1945-1991, Lexington, Mass., Toronto, 1992, pp. 253- 262; excerpts in a different translation: Gale Stokes, From Stalinism to Pluralism, pp.205-208].

It was not clear at the time whether, or for how long, the Polish government intended to honor the agreement - but it was soon clear that it would try to delay its implementation. Thus, the Polish Supreme Court delayed the ratification of Solidarity until November 1980, while Rural Solidarity [private peasants] had to wait for recognition until April 1981.

The Solidarity Period, Aug. 31, 1980 - December 13, 1981.

For the first few months, the country was in a state of euphoria. There was free speech and free elections of leaders in all kinds of civil and institutional organizations, including university chancellors (as had been the custom in interwar Poland).

A monument was built in memory of the Gdansk workers killed on December 16, 1970. It was unveiled in December, inscribed with verses by Polish emigre poet, Czeslaw Milosz (b. 1913, Nobel Prize winner for Poetry, 1980), who attended the ceremony.

A group of university professors helped draw up a list of Solidarity goals for the nation. After approval by the Solidarity leadership, they were published in the Solidarity weekly, Tygodnik Solidarnosc, on April 17, 1981. They foreshadowed the Solidarity Program announced at the Solidarity congress in summer 1981 and approved in October of that year (see below).

On May 13 1981, there was an attempt to assassinate Pope John Paul II in Rome and he was seriously wounded. One of the assassins, a Turk named Ali Agca, was apprehended, but acted at his trial as if he were deranged. He was condemned to life imprisonment (later reduced to 20 years). An Italian prosecutor tried to prove a Bulgarian connection, but there was not enough proof. However, in 1998 the other assassin, living in Turkey, stated in a newspaper interview that he had been aided to escape by Bulgarians. It seems very likely that the Bulgarian Security Police worked with the KGB to use Agca and others to assassinate the Pope, but Soviet and Russian governments have denied this, as has the Bulgarian government. [Agca ended his 20 year sentence in 2000, but was handed over Turkish authorities who put him in prison on earlier charges, pending a trial].

On May 28 1981, Cardinal Wyszynski died of cancer. One may assume that if the Pope had been killed, the disappearance of these two church leaders, bothgreat supporters of Solidarity, would have had a demoralizing effect on the movement.




Pope John Paul II and Cardinal Stefan Wyszynski, 1979

[from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995].

In 1980-81,changes took place in the Polish party-government leadership. On advice from Moscow, Gierek resigned for "health reasons" in September 1980, and was succeeded by a veteran bureaucrat Stanislaw Kania (pron. Stahneeslaaf Kanyah, b. 1927).
Still the party disintegrated; out of 3,000,000 a third joined Solidarity. The remainder was split between those supporting the status quo and those demanding the party’s "democratization." The latter held their own party congress in Torun in April 1981. The leader and key organizer was Zbigniew Iwanow (pron. Zbeegnyev Eevanov. He emigrated later to the United States and died of a heart attack in Texas in 1987).

The PUWP held an Extraordinary Party Congress in July 1981, to which delegates were elected by secret ballot, and the Congress elected the Central Committee in the same way. However, the Congress did not enact any political or economic reforms, which led to great public disappointment.



Stanislaw Kania [from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995].

Meanwhile, storm clouds were gathering over Poland. In December 1980, Soviet military formations stood on Poland’s eastern and western frontiers, also off the coast. Information on Polish government plans was given to U.S. CIA by a colonel serving on the Polish General Staff, Ryszard J. Kuklinski (b.1930, pron. Ryshart Kookleenskee). He had decided in 1970 to work for free as a CIA agent, after seeing that Warsaw Pact Plans listed Poland as the main target for NAT0 nuclear strikes in case of Warsaw Pact aggression against western forces.
Kuklinski transmitted data on Soviet concentrations in December 1980, which led to U.S. warnings to Moscow against military intervention in Poland. It is believed that the Pope also warned Moscow.

Recently accessible Russian documents are ambivalent, but they canbe read to indicate that the Soviet Politburo was willing to send in Warsaw Pact troops, including Soviet troops, in case the Polish government needed them..

When it was clear that the Polish leadership was not yet ready for a crackdown, a Warsaw Pact Command Staff exercise began on December 8, 1980.

Czech documents show that some Czech, East German and Soviet troop movements into Poland were scheduled to take place in early December. The Czech movement, called "Operation Karkonose" (pron. Karkohnoshe, a mountain range in the western Sudeten mountains), began on the night of December 6-7, but was countermanded on December 9. The documents for this operation were destroyed, so that only full access to Russian military/political documents of the time could clarify exactly what was intended and then cancelled. However, it is known that a few Czech and East German divisions stood in a state of readiness on Polish frontiers until July 1982. *

*[For an article on Kuklinski’s reports, with documents, see: Mark Kramer, "Colonel Kuklinski and the Polish Crisis of 1980-1981," Cold War International History Project BULLETIN, ISSUE 11, Winter 1998, pp.48-59; for the Czech documentation on the planned East German, Czech, Soviet operation, especially the Czech segment, Karkonoshe, see ibid., pp.60-76].


Meanwhile, by early1981, Polish people were growing weary of food shortages. As the general economic situation grew worse, general frustration and unrest increased. The country was in a deep economic crisis and ration cards were introduced.
Tension grew and a general strike was barely averted in March, after police beat up Solidarity delegates in Bydgoszcz. It was averted due to negotiations between Walesa and Deputy Premier Mieczyslaw F.Rakowski,.
At this time, Warsaw Pact maneuvers took place in Poland, during which airports were temporarily closed to civilian planes, and rumors flew in the West that a military intervention was taking place in Poland.

Still, Solidarity advisers such as KOR member Jacek Kuron kept hoping for the development of "a democratic pluralistic society... on the level of corporations, cooperatives, consumer associations," etc. He thought such a system could be established from below, while principal decisions would be coordinated with the central authorities of the communist party, which would control the police, the military, and foreign policy. Above all, Kuron stressed that the communist government must not fall, for this would precipitate military intervention. * [Warsaw Pact]

*["Not to Lure the Wolf out of the Woods," an Interview with Jacek Kuron, conducted by the German magazine, Der Spiegel (The Mirroro, December 1980), cit. Legters, Eastern Europe, 1945-1991, pp.262-268].




Solidarity Congress, Gdansk, September-October 1981

[from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw. 1995].

In September - October1981, Solidarity held a congress in Gdansk in two parts: September 5-11, and September 26 - October 7. Walesa was narrowly re-elected chairman, because he was heavily criticized for single-handedly negotiating away the general strike in March, and in general for being "authoritarian."
The Congress worked out an impressive document: The Solidarity Program, which was formally adopted in October. It was based on the program outline published in April, and attempted to marry democratic reforms with continued party leadership and loyalty to Polish obligations as member of the Warsaw Pact.
Many of the points made were to be echoed in 1989, and some of the economic reforms proposed were gingerly tried out by the government in the period 1985-89. The program is worth citing extensively both as a reflection of Solidarity leaders’ thinking at the time, and to compare it with what happened after the collapse of communism in 1989.




Cartoon from Der Spiegel titled "The Polish Power Act" - lifting the Russian Bear. [From Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, Poland, 1995].

I. Who We Are and What We Want.

....History has taught us that there can be no bread without freedom. We also wanted justice, democracy, truth, freedom of opinion, a reconstructed republic - not just bread and sausage. Since all the basic values had been trampled on, we could not hope to improve the situation unless they were restored. Economic protest was also social protest. These movements did not appear out of the blue, but inherited the blood of the workers killed in Poznan in 1956 and the coastal towns in December 1970. They also inherited the student revolt of 1968 and the suffering of the Radom and Ursus workers in 1976, as well as independent actions by workers, intellectuals and youth, the church’s efforts to preserve values, and all Poland’s struggles for human dignity. The union is the fruit of all these struggles, and will remain faithful to them.
...What unites us is a revolt against injustice, abuses of power and monopolization of the right to speak and act in the name of the nation. What unites us is our protest against a state which treats the citizens as its own property.

...Respect for the person must be the basis of action: the state must serve the people instead of dominating them. The state organization must be at the service of society and not be monopolized by a single political party.

...Solidarity returns to the values of Christian ethics, our national working-class tradition, and the democratic tradition of the labor world....Solidarity is also a movement for the moral rebirth of the people.

We believe that the people’s power is a principle that we do not have the right to abandon... our objective is a self-governing Poland.

We hold dear the idea of freedom and independence.
II. The Union and the Country’s Present Situation.

...The present system of government, based on an all-powerful central party and state institutions, has brought the country to ruin...The situation is growing worse, and we are moving toward catastrophe with seven-league boots. Nowhere in Europe has the economic collapse reached such proportions since World War II.
...Society looks on us as the only guarantors of the agreements that have been signed. This is why the union considers that its main task is to take every possible short and long-term action to save the country from bankruptcy, and society from poverty, despondency and self-destruction. The only way forward is to renew both state and economy through democratic social initiatives in every field.

...Our aim is to perform our great labor of renewal without damaging international alliances; indeed, we seek to provide more solid guarantees for these alliances.


II. The Union, The Crisis and Economic Reform..
The roots of the present crisis lie deep in the economic and political system, and the way in which the authorities, ignoring the needs of society, have blocked all reform projects and squandered huge foreign loans. The crisis began to worsen in the mid-seventies, reaching a climax last year as a result of the government’s incapacity to promote major changes.
..Thesis one: we demand that, at every level of leadership, a democratic, self-management reform should enable the new economic and social system to combine planning, autonomy, and the market.

...A new economic structure must be built...the basic unit will be a collectively managed social enterprise, represented by a workers’ council and led by a director who shall be appointed with the Council’s help and subject to recall by the council. The social enterprise... shall apply economic calculation in the affairs of management. The state may influence enterprise activity through various regulations and economic instruments - prices, taxes, interest rates and so on..

...It is necessary to sweep away the bureaucratic barriers which make it impossible for the market to operate. ....Enterprises should be able to operate freely on the internal market ..International trade must be accessible to all enterprises...The relation between supply and demand must determine price levels...

The reform must socialize planning so that the central plan reflects the aspirations of society and is freely accepted by it. Public debates are therefore indispensable...

Thesis two: the approach of winter necessitates immediate and energetic action; the union declares that people of good will are available.

(This dealt with ensuring the equitable distribution of food and other basic products, also relief aid).
Thesis three: The defence of workers’ living standards requires collective action against falling output.
...In our view, the government should investigate the conditions under which Poland might join the International Monetary Fund and the International Bank for Reconstruction and Development, and present them to the public. At the same time, we should do everything possible to maximize output by using the country’s resources...

Thesis four: The Union recognizes the need for a restored market equilibrium in the framework of an effective anti-crisis program that will involve a national reform and protect the weakest of the population.

(Here the program proposed a gradual or one time price hike, price reform, and currency reform).
Thesis five: The anti-crisis action and the economic reform must be subject to the control of society.
...Thesis six: Although the union will protect everyone, it will take special care of the poorest sections.

...Thesis seven: Food supply is now the most important problem; ration coupons must be honored in practice, and food should be distributed under social control.

.... Thesis eight: The union will resist growing social inequalities among enterprises and regions.

(Theses 9 - 18 dealt with labor protection and social service policy).
VI. The Self-Governed Republic.

(Theses 19-32 dealt with the implementation of pluralism in all spheres of life).

Note thesis 19 , point 4, which sought to appease Polish and Soviet communists:

4. We hold that the principle of pluralism should apply to political life. Our union will assist and protect civil initiatives which seek to propose different socio-political and economic programs to society. But we will oppose any initiative by leaders of our union to set up political parties.
Thesis 20 declared:
Genuine workers’ self-management is the basis of the self-governing republic.
Thesis 21proclaimed:
Regional self-government structures, legally and financially autonomous, should genuinely represent the interests of the local population.
Thesis 23 declared:
The system must guarantee basic civil freedoms and respect the principles of equality before the law for all citizens and public institutions.
Thesis 24 stated:
The administration of justice must be independent, and the repressive apparatus must be subject to social control.
Thesis 25 proclaimed:
In a Poland based on law, no one should be persecuted for their convictions, nor compelled to act against their conscience.
VII. Our Union .
(Theses 33-36 dealt with the functioning of the Union, self-management on all levels, independent law courts, and legal guarantees of civil rights).

VIII. The New Social Contract.

Solidarity is the guarantor of the social accords of 1980, and demands that they be consistently put into practice. The only way to save the country is to realize the constitutional principle of the sovereignty of the nation. Our union establishes its program at a moment when the nation is threatened with catastrophe. We cannot remain in crisis. A way out must be found.
...We do not pretend to have a monopoly of the truth. We are ready for an honest and loyal dialogue, an exchange of ideas with the state power, a quest for just decisions which will better serve the country and the interests of working people and citizens. May this accord unite us around what is national, democratic and human in Poland, around those things that do not divide us.*

*[L.H. Legters, Eastern Europe.. 1945-1991,.pp. 268-289; extracts from a different translation: Gale Stokes, From Stalinism to Pluralism, 1996, pp. 209-213].
As the economic situation grew worse, some people blamed Solidarity for the shortages, or/and for not carrying out economic reforms. Meanwhile, General W. Jaruzelski, who was already Minister of Defense,became Prime Minister in February 1981, and replaced Kania as head of the party in October.

Russian documents show that he and Kania were under constant pressure from the Soviet leadership to crush Solidarity, and that they kept on trying to win more time by arguing that the situation was not yet ripe for action.
The Soviet mixture of warnings, threats, and support of "healthy elements" within the Polish leadership was strikingly reminiscent of Moscow’s intimidation of Dubcek in 1968. Thus, on June 5, 1981, a few days before the meeting of the Polish Central Committee, the Soviet Central Committee sent a letter to members of the Polish Committee - without addressing the leaders - in which it spoke of the threat to the revolutionary achievements of the Polish people. Not only that, but Kania and Jaruzelski were accused of a dual policy of agreeing with Soviet evaluations of the situation, while at the same time continuing a policy of concessions to "counter-revolution," which was supported by "imperialist" forces. The letter also spoke of Soviet aid to "fraternal, socialist Poland."

Thus, it was not surprising that the hardliners ("healthy elements"), Tadeusz Grabski, Stanislaw Kociolek, Stefan Olszowski and Andrzej Zabinski received support and encouragement from Moscow. At the Central Committee meeting which began in Warsaw on June 9, Kania dramatized the danger of counter-revolution and anarchy, but this was not enough for the hardliners. They demanded a change in Politburo membership and the crushing of Solidarity by force. On the second day, when Rakowski defended government policy, some members shouted and stamped their feet in disagreement. Perhaps it was an attempt, directed from Moscow, to take over the leadership?
Whatever the case might be, it was only when several generals close to Jaruzelski spoke in support of the government, that three quarters of the Central Committee voted confidence in the leadership. At the Politburo meeting of June 10, there were some sharp disputes, but it was finally agreed not to accept Gierek’s resignation from the committee. *

*[On the Soviet Central Committee letter of June 5 , 1981 to the Polish Central Committee, see: Zbigniew Wlodek, ed., Tajne dokumenty biura politycznego. PZPR a Solidarnosc, 1980-1981 (Secret Documents of the Polish United Workers’ Party Politburo and Solidarnosc, 1980-1981) London, 1992, pp.392-396; for the discussion in the Politburo, June 10, see ibid., pp.401-405].

Marshal Victor G. Kulikov, Commander-in-Chief of Warsaw Pact Forces and Deputy Defense Minister of the USSR, spent the month of August in Poland. He met with Kania and Jaruzelski, demanding that they crush Solidarity. He also met with some Polish generals. More importantly, Brezhnev sent Kania a telegram demanding that the Polish party leaders present him with a plan of action against the "counter-revolution" going on in their country.

On August 14, Kania and Jaruzelski met with Brezhnev and other members of the Soviet Politburo in the Crimea. Brezhnev repeated his negative views of the Polish situation and insisted that force be used to crush Solidarity. Finally, the Polish leaders agreed to use force if the situation required it. This was clearly judged wanting, for on August 20, the Soviet government announced drastic reductions in oil and cotton supplies for the following year, and reduced them further in Polish-Soviet economic negotiations that took place during the Solidarity Congress. This was drastic economic pressure.

Furthermore,. Between September 4 and 12, the Soviets announced a series of maneuvers titled "West - 81," to take place in Ukraine, Belorussia, the Baltic Republics and on the Baltic Sea.



Polish-Soviet Talks, Crimea, August 14, 1981.

[from Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995].

On 11 September, the day on which the first part of the Solidarity Congress ended - after appealing to workers in other Soviet bloc countries to follow their example - Brezhnev phoned Kania and demanded once again that martial law be implemented in Poland. He said that if Warsaw Pact communication lines were threatened, the WP countries would act. This was a serious threat.

In the second half of September 1981, the Polish leaders received what amounted to an ultimatum. However, Kania and Jaruzelski managed to stave off this threat as well as reductions in key Soviet supplies for the Polish economy. It was not surprising that Polish appeals for economic aid to Czechoslovakia yielded only minimum amounts of food and raw materials.*

* [Much of the information on Soviet pressure tactics is related in Kania’s memoirs: Zatrzymac Konfrontacje (To Stop the Confrontation, Warsaw 1991). On Polish requests for Czechoslovak help and the little that was granted, see: Oldrich Tuma, "The Czechoslovak Communist Regime and the Polish Crisis, 1980-1981," CWIHP (Cold War International History Project) BULLETIN issue 11, winter 1998, pp. 60-76].

In mid-October, Solidarity-Government talks took place on economic problems. However, the Solidarity proposal to create a mixed "Social Council on the National Economy" was rejected by the government side.

In November 1981, Solidarity-Church-Government talks took place in Warsaw. Jaruzelski proposed the creation of a "National Front," in which the communist party would be the leading force. Whatever he meant by this at the time, Solidarity leaders saw it as reminiscent of the period 1945-47, which was a prelude to full communist control. Therefore, Walesa and Cardinal Jozef Glemp (b.1929, pron. Yoozef Gelemp, Cardinal 1983), insisted on the establishment of a real partnership between the state and Solidarity, which Jaruzelski rejected. (Note that he again proposed a National Front type of arrangement to Solidarity in spring 1989).

On November 27-28, the 6th PUWP Plenum obligated the PUWP club in the Sejm (legislature) to propose immediate action on "Extraordinary Means of Action in the Defense of Citizens and State." This was protested by the head of the R.C. Church, Cardinal Glemp. The Cardinal also tried to moderate the Solidarity leaders, but failed. The situation was clearly moving toward an out and out confrontation.

On December 3-4 1981, the Solidarity Presidium (executive) met in the city of Radom. Some radicals spoke of overthrowing the government, while others wanted free elections to local government bodies in elections due to be held in February 1982. Finally, it was resolved that Solidarity would agree to the establishment of a "Front of National Understanding" on the following conditions:

(1)a decree on Trade Unions which would include Solidarity proposals;
(2) the government would give up the so-called provisional economic regulations;
(3) Solidarity would be guaranteed access to radio and TV.

At the same time, the Solidarity Presidium announced a general 24 hr. strike in case the Parliament voted full powers to the governmen. Also, if measures were taken against Solidarity, the latter would call for a general strike. Doctored excerpts from tapes made by party informers at the Radom meetin were later broadcast on the radio in an attempt to prove that Solidarity had been planning to overthrow the government and the whole socialist system in Poland.

On December 5-6, there was a plenary meeting of Solidarity delegates from the Mazowsze region (includes Warsaw), which called for a protest rally in the center of Warsaw on December 17.

On December 7, Jaruzelski had a telephone conversation with Brezhnev. The Soviet leader said: "The counter-revolution is sitting on the back of your neck. If you don’t take necessary measures it will be too late. And now this concerns us all."
Brezhnev echoed marshal Ustinov , who had told the chief of the Polish General Staff, General Florian Siwicki [pron. Seeveetskee] at the meeting of Warsaw Pact Defense Ministers, Moscow, December 1-4, "This is not just your affair."
(These statements were clearly reminiscent of Czechoslovakia, 1968).
Jaruzelski said he still saw some chance of a peaceful resolution and asked to see Nikolai K Baibakov (Deputy Chairman of the Council of Ministers, Chief of Soviet Economic Planning). Brezhnev agreed to send him to Warsaw..*

*[See: Wojciech Jaruzelski, Stan Wojenny Dlaczego... (Martial Law Why, Warsaw, 1992), pp. 387, 379]

Baibakov arrived on December 8. Jaruzelski writes in his memoirs that he told the Soviet official there was little hope that a painful decision would be avoided, but if it was to be taken, the Poles wanted to be sure that (1) they would carry out the action by themselves, and (2) that the Soviet government would rescind its announcement of an economic blockade of Poland. Whatever happened, Poland would "be set on fire" without Soviet economic help, so this should not be decreased but increased. Jaruzelski repeated this to marshal Kulikov, Warsaw Pact commander, who was then in Warsaw.

On December 10, the Polish press reprinted fragments of an article from the Red Army paper Krasnaya Zvezda, which indicated that the "common front" of Warsaw Pact allies was consolidated and ready for action.*

*[Jaruzelski, ibid., p.390, 394].

On December 10, there was a meeting of the Soviet Politburo. Baibakov reported the Polish government’s request for massive economic help from the USSR amounting to about 4-5 million rubles. Konstantin Rusakov (1909-1986, head of the CPSU Central Committee Department for Ties with communist parties in other Soviet bloc countries and former counselor at the Soviet Embassy, Warsaw), said that while the Polish Politburo had unanimously accepted the need for martial law, Jaruzelski said that if Polish forces were unable to cope with Solidarity, the Polish comrades counted on other [Warsaw Pact] countries sending their armed forces into Poland. [This contradicts the Jaruzelski version].
Yuri V.Andropov (1914-1984. Chairman of the KGB, and de facto ruler of the USSR since Brezhnev was very sick), said the Soviet leadership did not intend to send armies into Poland, but he also said that if Solidarity came to power and if the capitalist countries should take action against the USSR, that would be a very difficult situation for the Soviets. He said Jaruzelski had hinted at Soviet aid.
However, marshal Ustinov denied that Kulikov had promised any Soviet military help to Jaruzelski. Anyhow, said Ustinov, Kulikov knew very well that the Poles had asked that armies not be sent into Poland. [this agrees with Jaruzelski version] Furthermore, Ustinov said: "the Poles themselves are stating clearly that they are opposed to the entry of armies. If the armies go in, this will mean a catastrophe."

The record of the meeting indicated that the Soviet authorities were unwilling to intervene in Poland, - as well they might be, given their involvement in Afghanistan. While some indicated Jaruzelski had asked for hinted at Soviet military help, marshal Ustinov strongly denied this.*

*[Extracts from Soviet Politburo protocol of December 10, 1981, published in the Gazeta Wyborcza and cited in Nowy Dziennik, New York, September 8, 1993, p.3; trans. AMC; full version in Mark Kramer, CCWIHP Bulletin, April 1999; see also Jaruzelski comments on the protocol, Rzeczpospolita, no. 201, 28-29 August, 1993, p. 2, Eng. Transl. in Polish News Bulletin, August 31, 1993].

On December 11-12, 2,000 Solidarity delegates gathered for a meeting of the National Coordinating Committee (NCC) in the Lenin Shipyard, Gdansk.They were to review a draft declaration adopted by the Presidium at Radom on December 3. This declaration was to endorse protests in cities all over Poland on December 16 (anniversary of the killing of workers of the shipyard in December 1970), and demand a referendum on the Jaruzelski government. The delegates approved the Radom declaration.

Jaruzelski claims that he still waited to see what the Solidarity NCC would do, but decided on December 12 that martial law must be imposed that night to prevent things getting out of hand, especially in view of the countrywide demonstrations planned on December 16 and the mass rally planned by Mazowsze Solidarity in Warsaw the next day.
The State Council (Cabinet) was summoned at midnight and met at 1 a.m. to approve a whole series of decrees connected with imposing a state of emergency/martial law. All of the Council members agreed except for Ryszard Reiff, the chairman of the Pax publishing house.

At 6 a.m. on December 13, a Sunday, general Jaruzelski appeared on Polish TV and announced a state of national emergency, which meant the imposition of martial law. In his speech, which was also broadcast by the radio, the general said:


General Jaruzelski's speech, Polish TV, December 13, 1981

[rom Andrzej Friszke, Polska Gierka, Warsaw, Poland, 1995].

The Fatherland finds itself at the edge of an abyss. ..In this situation, inaction would be a crime against the nation. One must say: Enough. ..Calling on the army can have, and has, only a provisional, extraordinary aspect. .. May this exhausted country, which has already experienced so many catastrophes and so much suffering, not see even one drop of Polish blood We will, by a common effort, stop the specter of civil war. Let us not build barricades where a bridge is needed.*

[Wlodek, Tajne dokumenty, p.647, trans. AMC].
Detailed preparations had been made for months, but Jaruzelski claims he always saw martial law as the last resort and tried his best to avoid it. Some 5,000 Solidarity leaders were arrested all over the country, most in Gdansk, and were "interned" in special camps. All telephone, telegraph, telex, road and rail communications - except, of course, for army and riot police - were cut so as to prevent a coordinated national strike.
However, the workers of the "Wujek" (pron.Vooyek) mine in Katowice clashed with armed riot police (ZOMO), resulting in the death of 9 miners and the wounding of some riot police. Then the miners went down into the mine, expecting a general strike. They were finally persuaded by their parish priest to come out just before Christmas. Loss of life all over Poland was very low; the official figure was 19, though estimates run to 50
.


Riot Police, Gdansk, 16 December, 1981. [from Ryszard Friszke, Polska Gierka, Warsaw, 1995]
The official justification for imposing martial law was that Solidarity leaders were preparing to overthrow the party-government leadership and abolish socialism in Poland.
In fact, Solidarity leaders did not plan such actions; they really wanted to democratize Polish socialism - though if their October program was implemented it would certainly have led to significant political and economic changes and eventually to the fall of the communist system of government.

Jaruzelski himself claims that he decided to impose martial law in order to avert a greater evil, that is, a Warsaw Pact invasion which would have led to great bloodshed. As noted earlier, Russian Politburo documents seem to indicate that the Soviet leadership did not want military intervention in Poland, but the record is not clear.Some members said the Polish leadership did not want military intervention, while others claimed they actually asked for it . Some high Russian officers and officials who were active in 1981, reiterated the latter claim at a conference held in Poland in November 1997 titled: "Poland 1980-1982: Internal Crisis, International Dimensions." *

*[This was one of a series of meetings organized by the U.S. National Security Archive together with East European scholars and institutions, and in close cooperation with the Cold War International History Project; see Raymond Garthoff’s brief report on the Conference in: CWIHP BULLETIN issue 10, March 1998, pp. 229-232].

One document in particular, the Notebook of Lt.General Viktor I. Anoshkin, personal aide to Marshal Victor G. Kulikov, which was presented at that conference, has been interpreted as proof that Jaruzelski could not have imposed martial law in order to prevent a Warsaw Pact invasion - because he had asked for Soviet military aid in case Polish forces did not suffice to impose martial law.*
Another piece of evidence allegedly proving that Jaruzelski planned to use Soviet or Warsaw Pact help, was a secret evaluation on the state of the country dated November 25, in which the concluding sentence read: "The assistance of Warsaw Pact forces is not ruled out."**
These documents, following on the Soviet Politburo Protocols of December 10 1981, indicating the Soviet leadership did not want military intervention in Poland, *** seemed to seal the case against Jaruzelski..

*[See: Mark Kramer, "Jaruzelski, the Soviet Union, and the Imposition of Martial Law in Poland: New Light on the Mystery of December 1981," CWIHP BULLETIN, issue 11, winter 1998, pp. 5-31.
** see piece under this title by Pawel Machcewicz, ibid., pp.40-42]
*** See Mark Kramer: "Poland 1980-81. Soviet Policy during the Polish Crisis," CWIHP BULLETIN issue 5, spring 1995].

General Jaruzelski subjected these documents to detailed criticism, along with the Soviet Politburo protocol of December 10 1981, which seemed to indicate that Soviet leaders did not want to intervene in Poland.
First, he pointed out that the Soviet leaders of December 1981 were not likely to have left Poland to her own devices.
Secondly, he emphasized the fact that not only had Anoshkin’s Notebook suddenly surfaced after 18 years of oblivion, but also that it did not mention all the conversations he had with Soviet officials in the time period it covered, December 7-17, 1981.
Furthermore, he denied the notebook’s allegations that he had talked by phone with Yurii V. Andropov, and Konstantin V.Rusakov.
As for the assessment of the national situation of November 25, he said it was a draft and that a later document on the same topic of December 5, made no mention of any kind of "aid."
The general also cited a statement made in a letter sent by Mikhail S. Gorbachev (head of the Soviet Party March 1985-91and President of USSR 1988-91) to the Constitutional Oversight Commission of the Polish Sejm (Legislature) in August 1995. In this letter, Gorbachev wrote that Jaruzelski aimed to exclude any possibility of military intervention by Warsaw Pact forces.
Jaruzelski also cited his telephone conversation on the morning of December 12, 1981, with Mikhail A. Suslov, (1902-1982,CPSU Secretary responsible for ideology). According to Jaruzelski’s statement ( made to the Polish newspaper, Gazeta Wyborcza, and published 12 December 1992):

.... We knew that if the Gdansk debate [brought] no glimmer of hope then we [would] have to choose the lesser evil. In a telephone conversation with Suslov, Jaruzelski asked him ..."whether it would be our internal affair if we imposed martial law. He said, ‘Yes.’ ‘And if the situation becomes more complicated?’ I asked (I remembered the words Brzehnev never took back:..’If it turns out to be necessary, we will go in,’ as well as the constantly repeated..’We will not leave Poland alone in the lurch’). The gist of Suslov’s message was, ‘But you have always said that you can manage by yourselves.’
That was a lot, but of course, it was not everything. In Bratislava in August 1968 there were even kisses, but as we all know, everything ended very quickly. Therefore we had to pay attention above all to numerous worrisome facts and signals.


Thus, Jaruzelski admitted to asking what the Soviets would do if things became tough, but this did not mean he was asking for Soviet military intervention. Finally, with reference to the Anoshkin Notebook, Jaruzelski asked "So only Polish generals would falsify things, while Soviet notes are above any suspicion?"*
*[Commentary by Wojciech Jaruzelski, April 27, 1998, CWIHP BULLETIN, issue 11, winter 1998, pp. 32-39].

Jaruzelski’s doubts that Soviet leaders would not have lifted a finger if things got out of control in Poland, are seconded by Francis J. Meehan, U.S. Ambassador to Poland 1988-83. He thought the Soviet Politburo Protocol of December 10 1981 "quite extraordinary," and wrote that while earlier records show the Soviet leadership as temporizing and undynamic:

it is a revelation to see that they had become such complete pussycats. And if that was their shirokaya natura [good nature] showing, and they were all that relaxed about Poland doing its own thing, it sure would have made things an awful lot easier for Kania and Jaruzelski if they had told them earlier....
Meehan also wrote:
Debate on Jaruzelski’s patriotism strikes me as a red herring He was and is a Pole...People who were in a position to know told me he thought the worst thing the U.S. ever did to him. was [U.S. Secretary of Defense Casper] Weinberg’s one-line on a TV show that he was a Soviet general in a Polish uniform. *
The Ambassador concluded diplomatically that Jaruzelski’s primary objective was probably "to put the reform movement back in its cage ...."
*[see: Reflections on the Polish Crisis, by Francis J. Meehan, CWIHP BULLETIN, issue 11, winter 1998, pp. 43-47].

We must wait for complete access to all Soviet political and military documents of the time for an answer the question whether Jaruzelski really asked for Warsaw Pact or Soviet military help, for it cannot be answered on the basis of the selective Russian and Polish documentation available to historians today. We cannot exclude the possibility that Polish hardliners, critics of Jaruzelski, asked for such help - as Czech hardliners did in August 1968 - and that their requests may have been presented as Jaruzelski’s.
Nor can we exclude the possibility that former Russian military leaders still living, such as those who took part in the conference of November 1997 as well as present Russian leaders, could wish to keep secret certain talks, protocols and decisions of 1980-1981, because they might either discredit certain persons, or/and tarnish the image of the former USSR. This image is still dear to many Russians, especially the former elite.
As for general Jaruzelski, he admits asking Suslov on December 12 what the USSR would do if the situation became complicated. It is possible he asked such a question more than once, but this was not the same as requesting military help. Furthermore, some members of the Soviet Politburo might have wished to put a "request" on record in case they decided on military intervention. The Soviet authorities claimed that they had been requested or invited to intervene in Hungary in October 1956 and in Czechoslovakia in August 1968.
Finally, Jaruzelski clearly demonstrated his desire to avoid bloodshed both in repeatedly fending off Soviet pressure to crush Solidarity by force and, when he finally decided to impose martial law, cutting all communications in the country except for the military to prevent a coordinated, bloody resistance. In view of the above, a request by him for Soviet or Warsaw Pact military assistance that would make a bloodbath inevitable, does not make sense.

The Significance of Solidarity.

A. For Poland.

Solidarity began as a Trade Union movement, but this was only one of its aspects, for it was also a movement for democratic socialism, a Polish national movement and a Catholic movement.
Solidarity wanted to democratize the existing communist system by instituting self-government at all levels of economic and public life. In this, it expressed the desires of the vast majority of Poles who wanted to run their own lives.
It was a national movement because it was supported by the vast majority of Poles.
It was a Catholic movement because 98% of the Polish population was Catholic. Indeed, Catholicism was part of the national identity, and the Catholic Church had taken the lead in demanding respect for human and civil rights in the 1970s. Later, it supported KOR and other dissident movements that prepared the way for Solidarity.

Solidarity was crushed in December 1981, but its ideals lived on. Henryk Samsonowicz, a prominent historian and freely elected Chancellor of Warsaw University, said in an interview published five days before the imposition of martial law, that though a dictatorship might once again be imposed on Poland, the people would be inspired by the ideals of Solidarity, just as their ancestors had been inspired for over a hundred years by the Polish Constitution o May 3, 1791, until the rebirth of Poland in November 1918. [Zycie Literackie (pron. Zhithye Leeteraatskye), December 8, 1981]

As it turned out, this time they had to wait only eight years for the collapse of Communism and the re-emergence of a truly independent Poland. At that time, some former KOR and Solidarity leaders became politicians, as did their opponents in center and right wing dissident movements.

B. Solidarity's Significance Outside Poland.

Solidarity was greeted enthusiastically by the small Czech dissident movement "Charter 77." In fact, there were several meetings between the Charter and Solidarity leaders in 1980-81. Hungarian dissidents were also inspired by Solidarity, though they could not enter into direct contact with its leaders.

Soviet media presented Solidarity leaders as being in the pay of the CIA, and even blamed them for shortages in the USSR on the grounds of Soviet economic aid to Poland. At the same time, Soviet intellectuals showed great interest in Solidarity, and in 1989 Soviet workers began making some of the same demands that Solidarity had made and obtained in August 1980. Solidarity also provided a model for the Ukrainian independence movement "Rukh."

Of course, the policy of Mikhail S. Gorbachev (elected head of the Soviet communists party in March 1985), played an important role in the collapse of communism and Soviet domination over Eastern Europe. However, the East Europeans, as well as the Baltic and Ukrainian peoples wanted independence and democracy long before the disintegration of Soviet rule over them in 1989, and of the USSR two years later. In this struggle, the Poles carried the torch the longest, followed by the Hungarians, the Czechs and the Slovaks.

Alex Lech Bajan
Polish American
CEO
RAQport Inc.
2004 North Monroe Street
Arlington Virginia 22207
Washington DC Area
USA
RAQport.com